M.T.Sidqi əsərlərinin dilində izafətlərin struktur-semantik mahiyyəti

M.T.Sidqi əsərlərində izafətlərin poetik funksiyası ilə bağlı Azərbaycan dilçiliyində geniş elmi müddəalarla qarşılaşmırıq. Qətiyyətlə demək olar ki, M.T.Sidqi əsərlərini hətta izafətlərdən istifadə baxımından da fərqləndirmək mümkündür. Daha doğrusu, şair-pedaqoq hər hansı əsərini yazarkən oxucu faktorunu mütləq nəzərə almış, əsərin dilini oxucu səviyyəsinə uyğunlaşdırmış və bu zaman böyük şairlərin ədəbi dilə münasibətini də diqqətdə saxlamışdır.

Məsələ ondadır ki, M.T.Sidqi əsərlərinin böyük əksəriyyəti müəyyən ictimai-sosial məramın həyata keçirilməsi məqsədilə qələmə alınmış, bu səbəbdən müəllif əsərlərinin dilində izafətlərin işlədilməsinə xüsusi həssaslıqla yanaşmışdır. Hətta şair bəzən sadəcə sözün emosional təsir gücünü artırmaq, milli təfəkkürü yeniləşdirmək məqsədilə mətn daxilində izafətdən faydalanmış, bununla belə, fikrin anlaşıqlı olmasını diqqətdə saxlamışdır.

Ümumiyyətlə, faktlar deməyə əsas verir ki, izafətlərin bədii və elmi-publisistik dildə işlədilməsi məsələsinə M.T.Sidqinin özünəməxsus münasibəti olmuşdur. Görkəmli şair-pedaqoq qəti şəkildə izafətlərdən imtina mövqeyi deyil, bu tipli söz birləşmələrini məzmunca sadələşdirmək, zamanına görə asan başadüşülən, eyni zamanda müəllif fikrinin emosional, qüvvətli ifadəsinə xidmət edən yeni izafətlər yaratmaq mövqeyi tutmuşdur. Nəzəri fikirlər ədəbi faktlarla əsaslandırılmışdır.

Açar sözlər: Məhəmməd Tağı Sidqi, izafət, poetik, şair, üslub xüsusiyyətləri

Gunay Alakbarova

Nakhchivan State University

elekberovagunay30@gmail.com

https://orcid.org/0009-0003-1236-1786

In the Language of the Works of M.T.Sidgi Structural-Semantic Essence of Adjectives

Abstract

In the works of M. T. Sidgi, we do not encounter extensive scientific provisions in Azerbaijani linguistics regarding the poetic function of idioms. It can be definitely said that M. T. Sidgi's works can be distinguished even in terms of the use of adjectives. Rather, the poet-educator, while writing any of his works, definitely considered the reader's factor, adapted the language of the work to the reader's level, and at the same time kept in mind the attitude of great poets to the literary language. The fact is that most of M. T. Sidgi's works were written for the purpose of realizing a certain social purpose, therefore, the author was particularly sensitive to the use of expressions in the language of his works. Even the poet sometimes took advantage of alliteration within the text in order to increase the emotional impact of the words and to renew the national thinking, while keeping in mind the comprehensibility of the idea. In general, the facts suggest that M. T. Sidgin had a unique attitude to the issue of using metaphors in artistic and scientific-journalistic language. The eminent poet-educator did not take the position of rejecting idioms, but to simplify the content of this type of word combinations, to create new idioms that are easy to understand according to the time, and at the same time serve the emotional and powerful expression of the author's opinion. Theoretical ideas are based on literary facts.

Keywords: Muhammad Taghi Sidqi, izafat, poetic, poet, stylistic features

MƏQALƏNİ YÜKLƏ

Onlayn bax

Baxış: 45