DOI: 10.36719/AEM/2020/02/4-12

Azərbaycan Tibb Universiteti 

Xaya sükanı kəşf edildiyi andan, hal-hazıra qədər onun xayanın qarın boluğundan xayalığa düşməsində rolu heç kim tərəfindən təzkib olunmur (Barteczko KJ, Jacob MI.,2000; Hadziselimovic F., 2017). Ancaq qeyd olunan prosesin pozulması ilə nəticələnən kriptorxizmin meydana çıxması haqqında fikir birliyi yoxdur (Hughes IA, Acerini CL. 2008; Hutson JM, Li R, Southwell BR, Newgreen D, Cousinery M, 2015;). Göstərilən mövzuya həsr olunmuş işlərin tam əksəriyyəti kriptarxizm zamanı xaya sükanın təşkilində iştirak edən fibrilyar strukturlarda (əsasən kollagen liflərində) baş verən dəyişikliklərə həsr olunmuşdur (Costa WS, Sampaio FJB, Favorito LA, Cardoso LE, 2002). Oununla birlikdə xayaların yenmə prosesində damarların keçiriciliyinin sürətlənməsi nəticəsində xaya sukanının ölçülərinin artmasının xayaların xayalıqlara düşməsində mühüm əhəmiyyət kəsb etdiyi qeyd olunur (Backhouse KM, 1982; Heyns CF. 1986). Son illərdə kriptorxizmə həsr olunmuş morfoloji işlərdə əsas diqqət müxtəlif hormonların və digər bioloji aktiv maddələrin təsiri nəticəsində sükanda baş verən dəyişikliklər həmişə ön plana çəkilir. Bununla birlikdə kriptorxizm zamanı sükanın təşkilində iştirak edən strukturların, ələlxüsus, qan damar sistemində norma ilə müqayisədə baş verən dəyişikliklər lazımı dərəcədə öz şərhini tapmamışdır.