DOI: https://doi.org/10.36719/2789-6919/29/17-20

Könül Həsənova

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti 

  filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

konul_salmanova@mail.ru

Orcid ID: 0000-0003-1490-5751

FOLKLOR ONOMASTİKASI

Xülasə

Azərbaycan onomastikasında toponimlərin tədqiqi çox qədimdir. Belə ki, Azərbaycan torpağında mövcud olan şəhər, rayon, kənd, oba və digər yaşayış məntəqə adları hələ qədim dövrdən türk, ərəb, fars, gürcü, alban və s. mənbələrdə öz əksini tapmışdır. Qədim tariхçi və coğrafiyaşünasların, səyyahların gündəlikləri (səyahətnamələr) olduqca önəmlidir, Strabonun “Coğrafiya”sı, Hеradotun “Tariх”i toponimiya üçün olduqca lazımlı qaynaqlardır. Elmin bu sahəsi ilə məşğul olan tədqiqatçı alimlərimizin bəziləri həmin mənbələri axtarıb tapmış, mənbələrin üzərində linqvistika, tarix, coğrafiya baxımından elmi-tədqiqat işləri aparmış və bu mənbələrin bir qismini rus dilinə tərcümə etmişlər. 

Azərbaycan xalqının yetmiş ildən də artıq Rusiya imperiyasının əsarəti altında olduğunu nəzərə alsaq, belə mənbələrin məhz rus dilinə tərcümə olunmasının təbii bir proses olduğunu görərik. Belə alimlərimizdən biri olan Z.Bünyadovun xidmətləri Azərbaycan xalqı, dili, tarixi, coğrafiyası üçün əvəzsizdir. Z.Bünyadov XIV-XV əsr coğrafiyaşünası Əbd ər-Rəşid əl-Bakuvinin “Kitab təlxis əl-əsər və əcaib əl-məlik əl-qəhhar”, Əhməd ibn-Əsəm əl-Kufinin, Ibrahim Əfəndinin, Yakut əl-Həməvinin, Şihab əd-Din Muhəmməd əl-Nəsəvinin əsərlərini tərcümə etməklə Azərbaycan elminə möhtəşəm töhvələr  vermişdir. Həmin mənbələrdə Azərbaycan, Arran, Samur, Qazax, Muğan, Bakuya, Xəzər, Dərbənd, Şirvan, Bəzz, Tatarlar ölkəsi haqqında məhz həmin dövrün toponimik və etnonimik məlumatları verilmişdir. Bu sahədə XVIII-XIX əsr məşhur Azərbaycan coğrafiyaşünası Hacı Şirvaninin (1780-1838) böyük xidmətləri olmuşdur. N.Kərimov ”Qırx il səyahətdə” kitabını nəşr еtməklə Azərbaycan elminə H.Şirvaninin fars dilində yazdığı elmi əsər haqqında gеniş məlumat vеrmişdir. 

H.Z.Şirvani “Bustanus səyyahı” adlı əsərində Azərbaycanın bir sıra toponimləri – Azərbaycan, Bakı, Arran, Şirvan və s. tədqiqata cəlb olunmuşdur. H.Z.Şirvani nəinki müxtəlif toponimlərə həm tədqiqatçı kimi yanaşmış, həm də toponimlərlə bağlı xalq etimologiyaları haqqında məlumatlar vermiş və müəyyən nəticələrə gəlmişdir. XIX əsr görkəmli Azərbaycan tarixçisi Abbasqulu ağa Bakıxanov isə fərqli olaraq daha çox sayda etnonimlər, toponimlər haqqında məlumat verməklə yanaşı, həm də onların izahına dair müəyyən fikirlər söyləmişdir. O, Şirvan, Qəbələ, Şamaxı, Alpan, Qaspi, Zığ və digər toponimlərin etimoloji izahını verməyə çalışmışdır. Klassik aşıq poeziyasında müxtəlif xarakterli, müxtəlif növlü onomastik vahidlərin üslubi xarakterinin öyrənilməsi Müasir Azərbaycan dilçiliynin aktual problemlərindəndir.

Açar sözlər: aşıq, dastan, onomastika, toponim, oykonim, folklor

Konul Hasanova

Azerbaijan State Pedagogical University

PhD in Philology

konul_salmanova@mail.ru

Orcid ID: 0000-0003-1490-5751

Folk onomastics

Abstract

The study of toponyms in Azerbaijani onomastics is very old. Thus, the names of cities, districts, villages, regions and other settlements that exist on the Azerbaijani land still exist since ancient times: Turkish, Arabic, Persian, Georgian, Albanian and so on. sources. The diaries of ancient historians and geographers, travelers are very important, and the "Geography" of Strabo, the "History" of Herradot is a very important resource for toponymy. Some of our scholars engaged in this field of science have searched for these sources, have done research on the sources of linguistics, history, and geography, and translated some of them into Russian.

Given that the Azerbaijani people have been under the siege of the Russian Empire for over seventy years, we see that translating such sources into Russian is a natural process. The services of one of our scientists, Z. Bunyadov, are invaluable to the Azerbaijani people, language, history and geography. Z. Bunyadov "The Book Recitation of Al-Rashid al-Bakouwi" Religion has made great contributions to Azerbaijani science by translating the works of Muhammad al-Nasawi. These sources give toponymic and ethnonymic information about Azerbaijan, Arran, Samur, Gazakh, Mugan, Baku, Caspian, Derbent, Shirvan, Baz and Tatar. Haji Shirvani (1780-1838), a prominent Azerbaijani geographer of the 18th and 19th centuries, served in this area. N.Karimov has published the book "Forty Years in Travel", which gives the Azerbaijani scientist information about the scientific work written by H. Shirvani in Persian.

Studying the classic character of the classic ashug poetry, the characteristic nature of different types of onomastic units is one of the actual problems of contemporary Azerbaijani linguistics. Examples of the use of onomastic units give grounds to say. The ashug poetry, the ashug poetry, the main source of our mother tongue and national artistic thinking, is an invaluable, rich source of language in all aspects of linguistics. The study of our mother tongue without thorough examination of these examples can not be fully considered.