https://doi.org/10.36719/2789-6919/37/9-14
Həcər Hüseynova
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
filologiya elmləri doktoru, professor
hacerhuseynova@mail.ru
https://orcid.org/0000-0002-3223-427X
Ekoloji dilçilik
Xülasə
XX yüzilliyin ikinci yarısında, Eynar Haugen (1970-ci ildə) “dil ekologiyası” paradiqmasını yaratmışdır. Bu zaman alim, həm insan şüurunda, həm də çoxdilli icmalarda dillər arasında qarşılıqlı əlaqənin yeni ekoloji tədqiqinə istinad etmişdir. Sonrakı dövrlərdə “ekologiya” anlayışının dilçiliyə tətbiq edilməsinin dairəsi daha da genişlənməyə başladı.
Praqmatika və diskursun təhlili, antropoloji dilçilik, nəzəri dilçilik, dil tədrisi araşdırmaları və dilçiliyin bütün sahələri qarşılıqlı kontaktda, ətraf mühit və müxtəliflik kimi ekoloji parametrlərin faydalılığını üzə çıxarmışdır. Bundan əlavə, ekoloji deqradasiyanın həyati mövzusu linqvistik problemlər sırasına qəbul edildi. XX əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində dilin öyrənilməsini ekologiya ilə müəyyən mənada əlaqələndirən bütün müxtəlif yanaşmalar bir yerə toplandı və dilçiliyin vahid, yeni adlanan bir sahəsi yarandı: ekolinqvistika.
Ekoloji mühit fərdin linqvistik davranışına təsir edir və qarşılıqlı əlaqənin dinamikasını müəyyən edir. Ekolinqvistikanın əsas predmeti dil, dildaşıyıcısı və insanla təbiət arasındakı qarşılıqlı münasibətlər, kontaktlardır.
Avropa ölkələrində ekoloji dilçilik məsələlərinə münasibət bildirilmiş, müxtəlif nəzəriyyələr formalaşmışdır. Dünya dilçiliyinin bir parçası olan Azərbaycan dilçiliyində də həmin istiqamətdə tədqiqatlar aparılmalıdır.
Açar sözlər: dil, dilçilik, ətraf mühit, ekologiya ekoloji dilçilik
Hajar Huseynova
Azerbaijan State Pedagogical University
doctor of philological sciences
hacerhuseynova@mail.ru
https://orcid.org/0000-0002-3223-427X
Ecological Linguistics
Abstract
In the second half of the 20th century, Einar Haugen (in 1970) created the "language ecology" paradigm. At this time, the scientist referred to a new ecological study of the interaction between languages, both in the human mind and in multilingual communities. In later periods, the scope of applying the concept of "ecology" to linguistics began to expand even more.
Pragmatics and discourse analysis, anthropological linguistics, theoretical linguistics, language teaching research, and all fields of linguistics have revealed the usefulness of ecological parameters such as environment and diversity in interaction. In addition, the vital topic of ecological degradation was accepted as a linguistic problem. At the beginning of the 90s of the 20th century, all the different approaches that somehow connect the study of language with ecology were gathered together and a single, new branch of linguistics was born: ecolinguistics.
The ecological environment affects the linguistic behavior of the individual and determines the dynamics of interaction. The main subject of ecolinguistics is the language, the speaker and the mutual relations and contacts between man and nature.
In European countries, attitudes towards the issues of ecological linguistics have been expressed and various theories have been formed. Research in that direction should be conducted in Azerbaijani linguistics, which is a part of world linguistics.
Keywords: language, linguistics, environment, ecology, ecological linguistics