QIPÇAQLAR HAQQINDA TARİXİ QAYNAQLAR

Tarixi VIII əsrdə Şərqdəki Göytürklərlə bağlı olan və bir müddət kimeklərlə birgə yaşayan, X əsrin ilk yarısında kimeklərdən ayrılıb müstəqil bir boya çevrilən və bütün bu zaman ərzində başqa Türk boylarından da ayrılan qıpçaqlar X əsrdə oğuzlarla kimeklər arasında yaşayırdılar. Tarixi mənbələrdə qıpçaqlara “ölkəsiz qıpçaqlar” adı da verilmişdir. Çünki onlar özlərinə dövlət qura bilməmiş, tayfa prinsipləri əsasında yaşamışlar.

Qıpçaqların tarixi, mədəniyyəti, dili və s. indiyə qədər elə də geniş tədqiq olunmamışdır. Lakin müxtəlif mənbələrdə onlar haqqında məlumatlara az da olsa, rast gəlmək olur. Qıpçaq adı həmçinin 1054-cü illərdə rus salnamələrində polovets adı kimi də qeyd olunmuşdur. Türk dil tarixində isə Şərqi Qaradənizə köç edən tayfaları da bir yerə toplayaraq Qərb Türkcəsinin şimal qanadını təşkil edən Qıpçaqların dili, Kuman Qıpçaqcası; cənubda Misir Məmlük dövlətini quran Qıpçaqların dilləri də Memlük Qıpçaqcası olaraq adlandırılır. Misirdə də Qıpçaqların varlığı ilə bağlı müxtəlif məlumatlar vardır. Məqalədə bu mənbələrdə qıpçaqlar haqqında verilən məlumatlar ümumiləşdirilmiş və təhlil edilmişdir.

Açar sözlər: qıpçaq türkləri, tarixi mənbələr, ortaq türkcə, etnik tərkib, tayfa birlikləri

Konul Samadova

Azerbaijan State Pedagogical University

Doctor of Science in philology

samedovakonul74@mail.ru

Historical sources about the kipchaks

Abstract

The history connected with the Goyturks in the East in the 8th century lived together with the Kimeks for a while, separated from the Kimeks in the first half of the 10th century and became an independent tribe and during this time separated from other Turkic clans lived among the Oghuz and Kimeks in the 10th century. In historical sources the kipchaks were also called "countryless Kipchaks". As they lived on the basis of tribal principles before establishing a state for themselves.

History, culture, a language of kipchaks have not been widely studied for a long time. However there is little information about them in the various sources. The name of Kipchak was also mentioned as a Polovtsian name in Russian chronicles in 1054. In the history of the Turkish language, the language of the Kipchaks, the Kuman Kipchak language, formed the northern wing of the Western Turkic language by gathering together the tribes that migrated to the Eastern Black Sea; the language of the Kipchaks who established the Egyptian Mamluk state in the south is also called Mamluk Kipchak. There are various reports about the presence of the Kipchaks in Egypt. The article summarizes and analyzes the information given in these sources about Kipchaks.

Keywords: kipchak turks, historical sources, common Turkish language, ethnic composition, tribal associations

MƏQALƏNİ YÜKLƏ

Onlayn bax

Baxış: 269