DOI: http://www.doi.org/10.36719/2707-1146/14/5-9

Azərbaycan Tibb Universiteti

 tibb üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

flora-tagiyeva@mail.ru

Azərbaycan Tibb Universiteti

 tibb üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

khatira.cafarova@mail.ru

Azərbaycan Tibb Universiteti

 tibb üzrə fəlsəfə doktoru, assistent

Azərbaycan Tibb Universiteti

assistent

Qeyri-infeksion xəstəliklər (QİX),  həmçinin xronik xəstəliklər kimi məlum olan xəstəliklərin əsas növlərinə  ürək-damar xəstəlikləri (məsələn, infarkt və insult), xərçəng xəstəlikləri, xronik respirator xəstəliklər (məsələn, ağciyərlərin xronik obstruktiv   xəstəlikləri və astma) və diabet   aid edilir. Somatik sayılan xəstəliklərin sırasına  bir sıra xronik sürən degenerativ somatik xəstəlikləri, məsələn, qan dövranı və tənəffüs yolları, mədə-bağırsaq və sinir-psixi, onkoloji xəstəliklər də daxildir ki, onlar ölümün səbəbinə görə birinci yerə çıxmışlar. Bütün dünya üzrə  ölüm hadisələrinin  3/4-dən çox hissəsi QİX-nin payına  düşür.

QİX-nin  yaranmasında bir çox risk amilləri iştirak edir ki, onların arasında tütündən istifadə, fiziki aktivliyin olmaması, qeyri-sağlam qidalanma və alkoqolun zərərli şəkildə istifadəsini göstərmək lazımdır. Bu risk amilləri ilə yanaşı,  həmçinin metabolik risk amilləri xüsusi əhəmiyyət daşıyırlar. Bütün dünyada QİX-dən baş verən ölümün birinci metabolik risk amili   -  yüksəlmiş qan təzyiqi  sayılır, belə ki, dünya üzrə bütün ölüm hadisələrinin 19%-i onlarla bağlıdır. Daha sonra izafi bədən çəkisi, piylənmə və  qanda qlükozanın miqdarının  yüksəlməsi   gəlir. Bütün bunlar QİX-nin geniş yayımasını və onlarla mübarizənin aktuallığını göstərir.