DOI: https://doi.org/10.36719/2789-6919/30/7-13
Könül Həsənova
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
POEZİYA MƏTNLƏRİNİN SİNTAKTİK PARALELİZMLƏRİNDƏ QƏNAƏT PRİNSİPİNİN LİNQVOKULTUROLOJİ XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Xülasə
Poeziya mətnlərində ən çox istifadə edilən linqvistik fiqurlardan, modellərdən biri də sintaktik paralelizmlərdir və bu kateqoriyaya daxil olan təkrar növləri şeir dilində intensiv çıxış edərək poetik fikri daha da zənginləşdirir, təsirli edir, bu və ya digər prosesi, hadisəni təsəvvürümüzdə canlandırır. Şeir dilində anoforik, epiforik, xiazmatik təkrar növlərindən yeri gəldikcə, imkan daxilində tez-tez istifadə olunmaqla mətnin struktur-semantik modelində bir növ axıcılıq, ahəngdarlıq yaradılır, hadisələr ətraflı şəkildə verilməklə nəzərə çapdırılır. Dünya dil modelinin bütün söz, ifadə, cümlə strukturlarında abstraktlaşma ilə bağlı olaraq linqvistik qənaət prinsipi özünü təzahür etdirir. Bunun mahiyyəti belədir ki, daha çox konkret olan ünsürlərdən get-gedə daha az və yığcam konkret ünsürlər əmələ gəlir.
Başqa sözlə, leksik ünsürlər mücərrədləşib qrammatik ünsür əmələ gətirir: daha məhdud qrammatik kateqoriyalar, daha geniş kateqoriyalar əmələ gətirir.
Açar sözlər: sintaktik təkrarlar, sintaktik paralelizmlərin növləri, linqvokulturoloji xüsusiyyət, dil və mədəniyyətin məna əlaqəsi, koqnitologiya
Konul Hasanova
Azerbaijan State Pedagogical University
doctor of philosophy in philology
Linguocultural features of the saving principle in syntactic parallelisms of poetical texts
Abstract
One of the most used linguistic figures and models in poetry texts is syntactic parallelisms, and the types of repetition included in this category intensively appear in the language of poetry, enriching the poetic thought, making it more effective, reviving this or that process, event in our imagination. Anophoric, epiphoric, and chiasmatic types of repetition are used as often as possible in the language of poetry to create a kind of fluidity and harmony in the structural-semantic model of the text, events are given in detail and are taken into account. The principle of linguistic economy manifests itself in connection with abstraction in all word, phrase, and sentence structures of the world language model. The essence of this is that from more specific elements, fewer and more compact concrete elements are formed.
In other words, lexical elements are abstracted and form grammatical elements: more limited grammatical categories form broader categories.
Keywords: syntactic repetitions, types of syntactic parallelisms, linguocultural feature, meaning relationship of language and culture, cognitology