https://doi.org/10.36719/2706-6185/39/7-15

Əsmətxanım Məmmədova 

Bakı Dövlət Universiteti

filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

kamillik@mail.ru 

Nizami Gəncəvi “Xəmsə”sində sintaktik üslubi xüsusiyyətlər

Xülasə

Məqalədə sintaksisin söz birləşmələri kimi maraqlı bir bölümünü klassik bədii irsimizin misilsiz incisi olan Nizami Gəncəvi “Xəmsə”sinin beytləri əsasında araşdırmağa çalışmışıq. Təd­qi­qat nəticəsində aydın olmuşdur ki, məsnəvilərin hər biri üslubi cəhətdən diqqəti cəlb edən nomi­nativ xarakterli söz birləşmələri ilə zəngindir. Məqaləmizdə, əsasən, tabesizlik əlaqəli /və/ bağla­yıcılı birləşmələr üslubi məqamları ilə seçilir. Bu birləşmələr dilin ümumi inkişaf qanu­nauyğunluqlarının nəticəsi kimi formalaşaraq lüğət tərkibinin zənginləşməsinə xidmət edən dubletlərdir. 

Nizami məsnəvilərində işlənmiş, şairin üslubu üçün səciyyəvi olan /və/ bağlayıcılı qoşa sözləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 1) sinonim sözlərin yanaşı işlənməsi ilə formalaşan qoşa lek­semlər, 2) antonim sözlərin yanaşı işlənməsi ilə ­əmələ gələn qoşa leksemlər­­, 3) bir-birini tamamla­yan və biri digərinin əlavəsi olan qoşa sözlər, 4) qafiyələnən dubletlər, d) alliterasiyalı qoşalıqlar.

Açar sözlər: Nizami Gəncəvi, Xəmsə, sintaksis, söz birləşmələri, sinonim, antonim 

Asmatkhanim Mammadova

Baku State University

Doctor of Philosophy in Philology

 kamillik@mail.ru

Syntactic Characteristics in Nizami Ganjavi "Khamsa"

Abstract

In this article, an interesting part of the syntax, such as word combinations, is presented based on the verses of Nizami Ganjavi's "Khamsa", an incomparable pearl of our classical artistic heritage. We tried to investigate. As a result of the research, it became clear that each noun is rich in nominative word combinations that attract stylistic attention. In our article, subordination is distinguished mainly by the related /and/ conjunctions and stylistic points. Double words with the conjunction /and/ are doublets formed as a result of the general development laws of the language and serve to enrich the vocabulary. 

The double words with the conjunction /and/ used in Nizami's works, which are characteristic of the poet's style, can be grouped as follows: 1) double lexemes formed by the simultaneous use of synonymous words, 2) double lexemes formed by the simultaneous use of antonyms, 3) each other double words that complement and complement each other, 4) rhyming doublets, 5) alliterated doublets.

Keywords: Nizami Ganjavi, Khamsa, syntax, word combinations, synonym, antonym