G.A.Quliyeva 
Bakı Slavyan Universiteti

TƏRCÜMƏ TRANSFORMASİYALARI VƏ KONTEKSTİN QARŞILIQLI ƏLAQƏSİ

Açar sözlər: tərcümə transformasiyaları; praqmatik potensial; kontekst; çoxmənalılıq; differensial leksika.
Key words: Translation transformations, praqmatik potential, context, plurality, diferensial lexicon.
Ключевые слова: переводческие трансформации; прагматический потенциал; контекст; многозначность; дифференциальная лексика.

Orijinalın və tərcümənin mənsub olduğu dillər və mədəniyyətlər arasındakı fərq tərcümə prosesində ekvivalentliyə nail olmaq üçün bir sıra leksik və qrammatik transformasiyaların tətbiqini labüdləşdirir. Mətnin xüsusi-linqvistik və ekstralinqvistik səviyyələrdə məzmununun tərcümə dilində verilməsinə xidmət edən belə transformasiyalar yalnız müvafiq kontekstlər çərçivəsində reallaşması və bu faktlar arasındakı əlaqəsi öz aktuallığını hər zaman saxlamaqdadır. Bir-birini qarşılıqlı tamamlayan bu amillərin təhlilinə ehtiyac duyulur. 
Tərcümə prosesini prinsip etibarı ilə iki dilin qanunauyğunluqlarının müqayisəli tipologiyası üzrə bir dildə mövcud olan mətnin digər dildə yenidən yaranması aktı kimi bir sıra leksik-qrammatik əməliyyatlardan ayrı təsəvvür etmək çətindir. 
Burada reseptorla (yaxud resepientlə) mətnin linqvistikası, leksik vahidlərin semantik-qrammatik çevrəsi, habelə onun praqmatik potensialı arasında əlaqə ən müxtəlif transformasiyaların köməyi ilə reallaşa bilər.