N.X.Bağirova 
Azərbaycan Dillər Universiteti

MÜASIR İNGİLİS DİLİNDƏ GƏLƏCƏK ZAMAN FORMALARININ SEMANTİKASI

Açar sözlər: kateqoriya, zaman, nisbi zaman.
Key words: category, tense, relative tense
Ключевые слова:категория, время, относительное время

İngilis dilində futurallığın FSS-nin (funksional semantik sahəsinin) struktur modelini, futurallıq, modallıq arasında mövcud olan qarşılıqlı münasibətlərini, həmçinin ingilisdilli materialların əsasında aparılan futural situasiyalarının kommunikativ aspektlərini təhlil edərkən görürük ki, futurallığın formalaşmasında qrammatik vasitələr əsas rol oynayır və aparıcı yer tutur. Dil sistemində və kommunikasiya prosesində bu vasitələr söyləmin kateqorial semantikasının ifadə vasitələridir və cümlənin xarici sintaqmatik strukturunu formalaşdırır. 
Dilçilik ədəbiyyatlarından bəllidir ki, müasir ingilis dilində futurallığın qrammatik ifadə vasitələrinə aşağıdakı konstruksiyalar aiddir: 
1) “will” köməkçi feillə yaranan felin zaman kateqoriyası; 2) “mümkünlük, qabaqcadan demə, proqnozlaşma” və “güman etmə” mənaları ilə “would, can / could, may / might” modal fellər; 3) “zərurilik, vaciblik” mənaları ilə “must, need, to have to, ought to, shall / should” modal feillər; 4) “to be going to” feili ilə formalaşan futural konstruksiyası; 5) feillərin indiki zaman formaları - Present Continuous, Present Simple; 6) “to be likely to, to be about to, to be surely to, to be to” feilləri ilə formalaşan futural-modal konstruksiyalar; 7) “istək, arzu, niyyət, fikir, ümid, intizar” bildirən “to want, to wish, would like, to be eager, to long, to be willing, to intend, to strive, to expect, cannot wait, to hope, to look forward” feilləri ilə formalaşan konstruksiyalar; 8) “planlaşdırma” mənası olan “to plan, to schedule, to decide, to settle” feilləri ilə olan konstruksiyalar; 9) “məhkum, duçar edilmiş” və “zərurilik, labüdlük” mənaları olan “to tend, to doom, to be bound to” feilləri ilə olan konstruksiyalar; 10) “söz, vəd vermə” və “hədə, təhdid” mənaları olan “to promise, to threaten, to warn, to caution” feilləri ilə olan konstruksiyalar; 11) “coming, upcoming, expected” və başqa deyktik sifətləri ilə olan konstruksiyalar; 12) “bride-to-be, meeting to take place, soon-to-happen” felləri ilə formalaşan məsdər konstruksiyalar; 13) məqsəd bildirən məsdər konstruksiyalar, məsələn: “He went back to fetch some blankets”; 14) “there is / are to do” işarə edən konstruksiya; 15) “arzu, niyyət, məqsəd, meyl, səbəb” mənaları ifadə edən strukturlar: imperativ cümlələr, “to demand, to ask, to beg, to order” və s. feilləri ilə formalaşan konstruksiyalar.