Quluzadə Bəhram Əndəlib oğlu
Şamaxı Astrofizika Rəsədxanası 
[email protected]

Salmanova Gülgəz Sabir qızı
Bakı Slavyan Universiteti

XX ƏSR AZƏRBAYCAN POEZİYASINDA ASTRONOMİK MOTİVLƏR

Açar sözlər: ulduz, planet, komet, lirika
Key words: stellar, planet, comet, lyric poetry
Ключевые слова: Звезда, планета, комета, лирика

Ulduz elminin dəqiq yaranma tarixi məlum deyil. Görkəmli astrofizik İosif Şklovskinin qeyd etdiyi kimi, nəinki insanlar, eləcə də bir sıra digər canlılar da astronomik duyuma malikdir. Göy qübbəsi öz füsunkarlığı ilə insanları daim özünə çəkmiş, şairlərin ilham mənbəyi olmuşdur. XX əsr Azərbaycan poeziyası da bu baxımdan zəngindir.
Ölməz Mirzə Ələkbər Sabir öz satirasına astronomik notlar əlavə edir [1]:

Düz yeri bir yupyumuru şey sanır,
Həm də deyir sutkada bir fırlanır.
Göy dayanır, ay dolanır, gün yanır,
Kafirə bax, gör nə bədimandı bu,
Dur qaçaq, oğlum, baş ayaq qandı bu!

“Şərqin Şekspiri” adlandırılan Hüseyn Cavidin yaradıcılığında da sonsuz Kainat bütün incəlikləri ilə canlanır [2]:

Mən fəqət hüsn-xuda şairiyəm,
Yerə enməm də, səma şairiyəm!

Monumental şairimiz Səməd Vurğunun şeir və poemalarında sirli-soraqlı dünyanın poetik mənzərəsi verilir [3]:

Ayazlı-şaxtalı o qış axşamı
O ay dediyimiz göylərin şamı
O qarlı düzlərə baxıb yanırdı,
Yolçular getdikcə yol uzanırdı.

Xalq şairi Məmməd Araz öz poeziyasında astronomik çalarlar işlədir[4] :

Məndən soruşanda sən kimsən, onda
Nəsimi oluram alov donunda.
Bəzən üfüq adlə bir Nizamiyəm,
Demək mən xilqətəm, demək hamıyam.
Bəzən Füzuliyəm, bir planetəm,
Bəzən bir ulduzam, bəzən kometəm.