Arxiv
Elmi iş - 2024
Elnarə Adil qızı Məmmədova
Azərbaycan Tibb Universiteti
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
ememmedova69@mail.ru
M.KAŞĞARİNİN “DİVANÜ LUĞAT-İT TÜRK” ƏSƏRİNDƏ FEİLLƏR
Xülasə
Böyük türkoloq M.Kaşğari ərəb dilçilik məktəbinin nümayəndəsidir. Ərəb dilçiliyində geniş yayılmış ənənəyə görə lüğətlərdə adlarla feillər ayrı-ayrı təqdim olunur. M.Kaşğari də bu ənənəyə sadiq qalaraq “Divan”dakı feilləri ayrıca təqdim etmişdir.
Türk dillərinin canı feildir. Bütün nitq hissələrinə aid sözləri özündə ehtiva edən bu lüğətdə feillər xüsusi çəkiyə malikdir. Ona görə də abidədəki feilləri geniş öyrənmək, təhlil apararaq, tarixi inkişafına işıq salmaq qərarına gəldik.
M.Kaşğari “Divan”ındakı feillər təkcə Azərbaycan dilçiliyində deyil, eləcə də türkologiyada ilk dəfə leksik-qrammatik cəhətdən sistemli şəkildə tədqiq olunur.
Məqsədim müasir dildəki feillərin tarixi təkamülyolunu izləmək, feillərin yaranma imkanlarını müəyyənləşdirmək olmuşdur. Elə buna görə qədim türk dilinin geniş mənzərəsini özündə əks etdirən, dilimizin tarixi inkişafına işıq salan M.Kaşğari “Divan”dakı feilləri geniş təhlil etmək qərarına gəldik.
Açar sözlər: türk dilləri, leksik-semantik, dillərin fonetikası, müqayisəli qrammatika, feil yaradan şəkilçilər, tematik qruplar, morfoloji əlamətlər, sintaktik vəzifələr
The verbs in work of M.Kashgaris “Divani lugat it-turk”
Summary
The great turkologist M. Kashgari is a representative of the Arabic school of linguistics. According to a widespread tradition in Arabic linguistics, nouns and verbs are presented separately in dictionaries.
M.Kashgari, remaining faithful to this tradition, presented the verbs in "Divan" separately.
The soul of the Turkish language is the verb. In this dictionary, which contains words related to all parts of speech, verbs have a special weight. Therefore, we decided to study, analyze and shed light on the historical development of the verbs in the monument.
The verbs in M. Kashgari's "Divan" are systematically studied lexically and grammatically not only in Azerbaijani linguistics, but also in Turkology for the first time.
My goal was to follow the historical evolution of verbs in modern language, to determine the possibilities of verbs. That is why M. Kashgari, reflecting the wide picture of the ancient Turkic language and shedding light on the historical development of our language, decided to analyze the verbs in "Divan" in detail.
Key words: Turkish languages, lexical-semantic, phonetics of languages, comparative grammar, verb-forming suffixes, thematic groups, morphological features, syntactic tasks
Baxış: 723