Açar sözlər: kateqoriya, şəxs, kəmiyyət, feil, növ
Key words: category, person, quantitative, verb, type
Ключевые слова:категория, личная, количественный, глагол, тип
Bütün dillərdə kateqoriya anlayışı fəlsəfi termin kimi daha geniş məhfumdur. Qrammatik kateqoriya bir qrup sözlərin qrammatik təsirlərin nəticəsi olaraq dəyişməsidir. Məsələn oğlan sözü sadə bir söz olsada, təklikdə geniş bir fikir bildirməsə də, cümlə daxilində bir neçə qrammatik kateqoriyanı daşıya bilər. Məslən, o, ağıllı oğlandır cümləsində adlıq hal, üçüncü şəxsin təki müşahidə olunur. Bunlar da hərəsi ayrı ayrılıqda müəyyən bir kateqoriyanı ifadə edir [1]
Azərbaycan dilində ümumi qrammatikanın sərhədləri müxtəlif şəkildə göstərilib və bu da öz növbəsində müəyyən qarışıqlığa səbəb ola bilir. Əslində nitq hissələri qrammatik morfoloji xüsusiyyətlərinə görə fərqlənsələr də, kateqoriyaya daxil olarkən birləşə bilirlər. Əgər hər hansı bir kateqoriyanı bir neçə nitq hissəsində görəriksə, bu , ümumi kateqoriyaya aiddir. Lakin verilən nitq hissəsinin yalnız özünə aiddirsə və həmin xüsusiyyəti başqa nitq hissəsində müşahidə etmiriksə, bu xüsusi kateqoriyaya aiddir. Əslində eyni hal ingilis dilinin də qrammatik kateqoriyalarına aiddir. Bəs ingilis və Azərbaycan dilində bu kateqoriyaların nə kimi oxşar və fərqli xüsusiyyətləri var? Onların işlənmə yerlərində, leksik və qrammatik xüsusiyyətlərində nə kimi fərqlər mövcuddur?