DOI: https://www.doi.org/10.36719/2663-4619/73/7-15

Yalova Üniversitesi

Prof. Dr.

ORCİD ID: https://orcid.org/0000-0003-3163-9416

e-posta: tasyunus@hotmail.com

Yalova Üniversitesi

yüksek lisans öğrencisi

ORCİD ID: https://orcid.org/0000-0003-0326-3263

musayev54musayev@gmail.com

Bu araşdırmanın məqsədi Z nəslinin iş həyatındakı yerini və əhəmiyyətini qeyd etmək, həmçinin bu nəslin əvvəlki nəsillərdən nə ilə fərqləndiyini göstərməkdir vəZ nəslinin xüsusiyyətləri və müsbət cəhətləri də bura daxildir. Birincisi, sənaye inqilabı 1780-1850-ci illər arasında Böyük Britaniyada insan gücü əvəzinə kömür və buxar gücünə əsaslanan maşınların yaranmasına səbəb olduğu üçün ilk sənaye inqilabı kimi təsvir edilir. Elektrik enerjisinin kəşfi ilə kütləvi istehsal inkişaf etdi və üçüncü sənaye inqilabına keçdi. Dördüncü sənaye inqilabı yeni transformasiyaya səbəb oldu və informasiya əsrində rəqəmsal texnologiyanın yaranmasına səbəb oldu. Dördüncü sənaye inqilabı ilk dəfə 2011-ci ildə Almaniyanın Hannover Sərgisində ortaya çıxdı. Dördüncü sənaye inqilabında iştirak edən və bu inqilabın nəsli olan Z nəsli də araşdırıldı. Texnologiya ilə iç-içə olan bu nəsil Z nəsli adlanır. Gənc nəsil olaraq görülən Z nəsli əvvəlki nəsillər kimi məlumat əldə etməkdə çətinlik çəkmir. Kristal nəsil olaraq da adlandırılan Z nəsli məlumat hissələrinə daxil olmaq və şərh etməkdə digər nəsillərə nisbətən daha sürətlidir. Z nəslini müəyyən edən ən əsas xüsusiyyətlər etibar, azadlıq, fərdilik, texnologiyadan asılılıq və sürətdir. Z nəsli rəqəmsal texnologiya vasitələrindən istifadə edərək ailəsi, dostları və yaxınları ilə əlaqə saxlayır. Bunlara əlavə olaraq sosial media məlumat əldə etmək, sosiallaşmaq və əylənmək kimi məqsədlər üçün istifadə edilir. Nəsil Z üzvlərinin 91%-i sosial media istifadəçiləridir. Z nəslinin üzvləri üçün internetsiz həyat demək olar ki, mümkün deyil. Gündəlik həyatlarında tez hərəkət edir və vəzifələrini asanlıqla yerinə yetirirlər və həyatları müvəffəqiyyətə yönəlir. Nümunə olaraq, tədqiqatın əhatə dairəsi kimi Azərbaycanda və Türkiyədə Z nəsli tədqiq edilmişdir. Texnologiya mütəxəssislərinin Z nəsli üçün apardığı araşdırmalara görə, robotların 2025-ci ildə istehsalda iştirak edəcəyi və bunun yüzdə 45-ə yaxın olacağı ifadə edilərkən,  gələcəkdə dünyada insan gücünə ehtiyac olmayacağı ifadə edilir. Ümumiyyətlə, Z nəsli üçün gələcək kariyeralarında və iş həyatında bilik və texnologiyanın inkişafı qaçınılmazdır.

Bu çalışmadakı amac Z kuşağının çalışma hayatındakı yerine ve önemine değinilmiş aynı zaman da bu kuşağın bir önceki kuşaklardan ne farkı olduğu belirtilmiştir. Z kuşağının özelliklerine ve olumlu taraflarına yer verilmiştir. İlk olarak sanayi devrimi insan gücünün yerine kömür ve buhar gücüne dayalı olarak makinelerin 1780 ve 1850 yılları arasında Büyük Britanya’da ortaya çıkmasına sebep olduğu için birinci sanayi devrimi olarak tanımlanmaktadır. Elektiriğin keşf edilmesiyle seri üretimde gelişim kat edilmiştir ve üçüncü sanayi devrimi geçmiştir. Dördüncü sanayi devrimiyle yeni dönüşüme yol açılmış ve bilgi çağında dijital teknolojinin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Dördüncü sanayi devrimi ilk kez 2011 yıllında Almanya’daki Hannover Fuarında ortaya çıkmıştır. Dördüncü sanayi devriminde yer alan ve bu devrimin kuşağı olan Z kuşağı da incelenmiştir. Teknoloji ile iç içe olan bu kuşağa Z kuşağı denir. Genç bir nesil olarak görülen Z kuşağı, önceki nesiller gibi bilgiye ulaşmakta zorluk çekmiyor. Kristal kuşağı olarak da adlandırılan Z kuşağı, bilgiyi kolay öğrenme ve bunları yorumlama konusunda diğer kuşaklardan daha hızlıdır. Z kuşağını tanımlayan en temel özellikler güven, özgürlük, bireysellik, teknolojiye bağımlılık ve hızdır. Z Kuşağı, dijital teknoloji araçlarını kullanarak aile, arkadaşlar ve sevdikleriyle iletişim halindedir. Bunların yanı sıra bilgiye ulaşmak, sosyalleşmek, eğlenmek gibi amaçlarla da sosyal medyayıda etkin kullanabilmektedir. Z kuşağı üyelerinin %91'i sosyal medya kullanıcısıdır. Z kuşağı üyeleri için internetsiz bir yaşam neredeyse imkansızdır. Günlük hayatlarında hızlı hareket ederler ve görevlerini kolaylıkla yerine getirirler ve hayatları başarıya odaklı ilerlemektedir.  Çalışmanın kapsamı olarak Azerbaycan ve Türkiye’de Z kuşağı araştırılmıştır. 

Teknoloji uzmanlarının Z kuşağı için yaptığı çalışmalar incelendiğinde 2025 yılında robotların üretimi %45 kadar yüksek bir oranda yer alacağı ve geleceğin dünyasında artık insan gücüne fazla gerek kalmayacağı belirtiliyor.