DOI: https://doi.org/10.36719/2663-4619/81/25-30

Baki Dövlət Universiteti

filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

Bu məqalədə fonetikanın səs əvəzlənmələri, səs dəyişmələri  kimi maraqlı bir hadisəsini klassik bədii irsimizin misilsiz  incisi olan Nizami  “Xəmsə”sinin beytləri daxilində araşdırmağa çalışmışıq. Fars dili samitlərinin bir-biri ilə əvəzlənmələri həm səs tellərinin iştirakına görə, həm də əmələgəlmə yerlərinə - artikulyasiyaya görə hər biri 3 bölüm  daxilində tədqiq edilmişdir. Tədqiqatdan aydın olmuşdur ki, karlıq-cingiltililik, eləcə də əmələ gəlmə üsuluna görə samit səslər tələffüzü asanlaşdırmaq üçün öz xarakterlərini dəyişir, bir-biri ilə əvəzlənirlər. Tədqiqat boyu “Xəmsə”də işlənən iki fakültativ variantın hansı birinin Nizami dövründə daha işlək olduğu da imkan daxilində araşdırılmışdır.  

In this article, we have investigated an interesting phenomenon of phonetics such as sound gradations and sound changes within the verses of Nizami's "Khamsa", which is an incomparable gem of our classical heritage. Gradations of Persian consonants were studied in 3 parts, each according to the participation of vocal cords, places of formation, and articulation. It became clear from the research that consonant sounds change their character and replace each other in order to facilitate pronunciation due to Voiceless -Voiced, as well as the way of formation. During the research, which of the two facultative options used in "Khamsa" was more effective during the Nizami period was investigated as far as possible.