DOI: https://doi.org/10.36719/2663-4619/95/100-106
Arəstə Xudiyeva
AMEA Folklor İnstitutu
AZƏRBAYCAN DASTANLARINDA ANTROPONİMLƏRİN MÖVZU DAİRƏSİ
VƏ FOLKLOR SEMANTİKASI
Xülasə
Məqalədə Azərbaycan xalq dastanlarındakı antroponimlər tematik qruplar üzrə təsnif edilir, bu adların ritual-mifoloji, dini (sufi) semantikası və magik funksiyası öyrənilir. Şəxs adlarının insan-təbiət, fərd-toplum, özünkü-yad, sakral-profan və s. münasibətlər zəminində eposdakı funksiyası nəzərdən keçirilir. Personajların mənfi və ya müsbət xarakterini bəlli edən epitetlər də xalqın dünyagörüşü, inamları, ənənəvi həyat tərzi və mədəniyyəti kontekstində diqqətə alınır. Tarixin axarında qəhrəmanlıq dastanlarının yerinə məhəbbət dastanlarının populyarlıq qazanması ilə Azərbaycan dastan antroponomikasının dəyişməsi və bu dəyişməyə səbəb olan amillər tədqiq olunur. Azərbaycan məhəbbət dastanlarının yaradıcısı və ifaçısı olan aşıqların islam dini-mistik ordenlərinə bağlantısının epik qəhrəman tipinin müəyyənləşməsində rolu və bunun şəxs adları səvyiyyəsində təzahürü araşdırılır.
Açar sözlər: Azərbaycan folkloru, Azərbaycan dastanları, Azərbaycan antroponimləri, Kitabi-Dədə Qorqud, epik şəxs adları
Aresta Khudiyeva
ANAS Institute of Folklore
Subject scope and folklore semantics of anthroponym in Azerbaijan epic
Abstract
In this article, a comprehensive analysis is presented where the anthroponyms found in Azerbaijani folk tales are meticulously classified into various thematic groups. The research delves into the intricate study of the ritual-mythological and religious (Sufi) semantics, as well as the magical function that these names possess. The investigation further explores the multifaceted nature of personal names, examining their relation to human-nature, individual-community dynamics, as well as their significance in distinguishing between the realms of own and alien, sacral and profane. Additionally, the article delves into the examination of the function of these names within the context of the epic narratives, illuminating their role in shaping the interconnections between characters. Moreover, the article recognizes the importance of epithets in reflecting the dichotomy of negative and positive character traits, taking into account the people's outlook, beliefs, traditional lifestyle, and culture.
Furthermore, this research endeavors to trace the historical evolution of Azerbaijani epics, particularly the transition from heroic epics to love epics. Through an in-depth analysis, the article aims to shed light on the changes that occurred in the anthroponomics of Azerbaijani epics and the underlying factors that brought about this transformation. Notably, the study explores the pivotal role of Ashiqs, who are both the creators and performers of Azerbaijani love sagas, in shaping the archetypal hero within these narratives. The investigation extends beyond the realm of storytelling, scrutinizing the manifestation of this influence at the level of personal names. By meticulously examining the etymology and connotations of these names, the research seeks to unravel the intricate web of cultural and literary influences that have shaped the epic tradition of Azerbaijan.
Keywords: Azerbaijani folklore, Azerbaijani epics, Azerbaijani anthroponyms, Kitabi-Dade Gorgud, epic personal names