Arxiv
ELMİ İŞ - 2025
Роза Жұмабайқызы Есбалаева
Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық
қазақ-түрік университеті
ҚАЗАҚ САТИРАСЫНЫҢ ЗЕРТТЕЛУІ МЕН ЖАНРЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІГІ
Кілт сөздер: жанр мәселелері, тек пен түр, сатира жанрлары, фельетон, мысал
Key words: genre issues, genre and type, genres of satire, feuilleton, fable
Ключевые слова: жанровые проблемы, жанр и тип, жанры сатиры, фельетон, басня
Әдебиеттану ғылымында әдеби жанр термин ретінде екі мағынада қолданылатыны баршаға аян. Әдебиеттің тектері – эпос, лирика, драма; ал әңгіме, роман, баллада, поэма, комедия, трагедия, т.б. әдебиеттің түрлері ретінде аталады. Дәл осы сипатта сатира жанрын да тек ретінде атап, мысал, фельетон, пародия, эпиграмма сияқты сатиралық сипаты бар жанрларды түр ретінде қарастырған ғалымдардың зертеулеріне тоқталмақпыз. «Сатира» атауы туралы кеңестік дәуірде Я.Эльсберг, А.П.Квятковский, Д.Николаев, Л.Ф.Ершов, У.Гуральник т.б. ғалымдар арнайы қарастырды. Кейінгі әдебиет зерттеушілері де сатираны әдебиеттің бір тегі, [1, 128б.] деп түсіндіреді. Бұған дау шылар да бар. Мәселен, М.Тілеужанов «Сатиралық термин төңірегінде» деген мақаласында «Кейбір әдебиетшілер сатираны жанр дейді, біз бұған қосылмаймыз»[2]-деген пікір білдіреді.
Қазақ әдебиетінде сатираның жанр ретінде тек те, түр де бола алатынын қазақ сатира зерттеушісі Т.Қожакеев «Сатиралық жанрлар», «Сатира – күштілер қаруы», «Сатира – тәрбие құралы», «Сатира негіздері» деген еңбектерінде арнайы зерттеу жасап, ғылыми нақты дәлелдермен тұжырым жасады.
Baxış: 1874