Bakı Dövlət Universiteti

ş[email protected]

STRUKTUR-SEMANTİK TƏHLİLİ

Azərbaycan dastanlarının dilində tabeli mürəkkəb cümlə konstruksiyalarına kifayət qədər rast gəlmək olur. Bildiyimiz kimi, tabeli mürəkkəb cümlələr baş və budaq cümlələrdən ibarət olur. Baş cümlələr öz qrammatik vəziyyətinə  görə sərbəst, budaq cümlələr isə ondan asılı olur. Tabeli mürəkkəb cümlələr ən azı iki cümlənin tabelilik əlaqəsi ilə birləşməsindən yaranır. Çünki tabeli mürəkkəb cümlənin komponentlərindən biri və ya hər ikisi sadə cümlələrdən, eyni zamanda tabesiz mürəkkəb cümlələrdən, hətta tabeli mürəkkəb cümlələrdən ibarət ola bilir. Qarışıq tipli tabeli mürəkkəb cümlələri yadımıza salsaq, bu fikrin təsdiqini tapmış oluruq. Qeyd etmək lazımdır ki, baş cümlənin müstəqilliyi nisbi müstəqillikdir. Tabeli mürəkkəb cümlələrin budaq cümlələrinə görə təsnifi dilçilikdə böyük mübahisələrə yol açıb. Budaq cümlənin növləri haqqında müxtəlif dilçilər fərqli fikirlər səsləndiriblər.