https://doi.org/10.36719/2663-4619/109/115-119
Əzizə Hüseynova
Naxçıvan Dövlət Universiteti
biologiya üzrə fəlsəfə doktoru
daffadil73@mail.ru
https://orcid.org/0009-0003-0943-5214
Ləman Novruzova
Naxçıvan Dövlət Universiteti
biologiya üzrə fəlsəfə doktoru
leman.novruzova.1990@gmail.com
https://orcid.org/0009-0008-4269-3219
Mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid olan Artemisia absinthiumun antihelmint
xüsusiyyətlərinin araşdırılması
Xülasə
Artemisia absinthium ‒ yovşan (Asteraceae) ‒ əvvəllər orta əsrlər Avropasında "bütün yorğunluqlara qarşı ən mühüm usta" kimi təsvir edilən tibb tarixində çox əhəmiyyətli bir növdür. Avropada, həmçinin Qərbi Asiya və Şimali Amerikada dərman bitkisi kimi tanınan bir növdür. Bu növdən alınan xammal Absinthii herba və Artemisiae absinthii aetheroleumdur. Otun bioloji aktivliyinə cavabdeh olan əsas maddələr bunlardır: efir yağı, acı sesquiterpenoid laktonlar, flavonoidlər, digər acı verən birləşmələr, azulenlər, fenolik turşular, taninlər və lignanlar. Rəsmi Avropa təbabətində növ həm allopatiyada, həm də homeopatiyada istifadə olunur. Ənənəvi Asiya və Avropa təbabətində mədə-bağırsaq xəstəliklərində, həmçinin helmintozların, anemiyanın, yuxusuzluğun, sidik kisəsi xəstəliklərinin, çətin sağalan yaraların, qızdırmanın müalicəsində təsirli vasitə kimi istifadə edilmişdir. Bu gün bu növün komponentlərinin bioloji fəaliyyətinin çoxsaylı digər istiqamətləri antiprotozoal, antibakterial, antifungal, anti-ülser, hepatoprotektiv, antiinflamatuar, immunomodulyator, sitotoksik, analjezik, neyroprotektiv, antibakterial kimi elmi tədqiqatlarla nümayiş etdirilmiş və təsdiq edilmişdir. Depressant, prokoqnitiv, neyrotrofik və hüceyrə membranı stabilləşdirici və antioksidant fəaliyyət göstərir. A. absinthium da kosmetik bitki kimi uğurlu karyera qurur. Bundan əlavə, bu növün spirt sənayesində (məşhur absinthe və vermut tipli şərablar) ədviyyat bitkisi və qiymətli əlavə kimi əhəmiyyəti azalmayıb. Növ həm də biotexnoloji tədqiqatların obyektinə çevrilmişdir.
Açar sözlər: Artemisia, antihelmint xüsusiyyət, efir yağlılıq, effektivlik, qurd xəstəlikləri