https://doi.org/10.36719/2663-4619/105/43-48
Xatirə Xələfli
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb üzrə fəlsəfə doktoru
khalafli@mail.ru
Məhərrəm Niftullayev
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb elmləri doktoru
mniftullayev@gmail.com
Elman Vahabov
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb üzrə fəlsəfə doktoru
vahabovelman@gmail.com
Cavanşir Rəhimov
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb üzrə fəlsəfə doktoru
javanshir rahimov@mail.ru
Dəstə Qasımova
Azərbaycan Tibb Universiteti
qasimovadasta@gmail.com
Epidemik prosesin mərhələli dəyişikliklərində sosial və
təbii şəraitin tənzimləyici əhəmiyyəti
Xülasə
Məqalədə epidemik prosesin mərhələli dəyişikliklərində sosial və təbii şəraitin tənzimləyici əhəmiyyətinə dair qısa məlumatlar verilmiş və son illər bu problemin öyrənilməsi üzrə əldə edilən uğurlar və təcrübə paylaşılmışdır. Epidemik prosesin təzahürü müxtəlif əhali qruplarında, ərazi və zaman daxilində xəstəliyin strukturuna və intensivliyinə görə fərqlənir. Epidemik prosesin tənzimlənməsi (özünütənzimləmə) əks əlaqə əsasında fəaliyyət göstərən parazit törədici və insan –sahib populyasiyalarının genotipik və fenotipik cəhətdən müxtəlif olan və daim dəyişən, bir-birilə qarşılıqlı əlaqədə olan sistem vasitəsilə təmin edilir. Epidemik prosesin mərhələli inkişafı – parazit və sahib populyasiyasının dəyişən sosial və təbii şəraitlərdə bir-birinə təsirinin nəticəsidir. Ayrı-ayrı törədici növlərinin ekoloji əlamətlərinin müxtəlifliyi parazitar sistemin qanunlarının dövri dəyişikliyinin çoxcəhətliliyini müəyyən edir.
Açar sözlər: epidemiologiya, profilaktika, qeyri-infeksion xəstəliklər, diaqnostika, yoluxucu xəstəliklər, epidemioloji aspektlər, epidemioloji nəzarət
Khatira Khalafli
Azerbaijan Medical University
Doctor of Philosophy in Medicine
khalafli@mail.ru
Maharram Niftullayev
Azerbaijan Medical University
Doctor of Medical Sciences
mniftullayev@gmail.com
Elman Vahabov
Azerbaijan Medical University
Doctor of Philosophy in Medicine
vahabovelman@gmail.com
Javanshir Rahimov
Azerbaijan Medical University
Doctor of Philosophy in Medicine
javanshir rahimov@mail.ru
Dasta Gasimova
Azerbaijan Medical University
qasimovadasta@gmail.com
Regulatory Significance of Social and Natural Conditions
in Stage Changes of the Epidemic Process
Abstract
In the article, brief information on the regulatory importance of social and natural conditions in the gradual changes of the epidemic process was given, and the successes and experience gained in the study of this problem in recent years were shared. The manifestation of the epidemic process differs according to the structure and intensity of the disease in different population groups, territory and time. The regulation (self-regulation) of the epidemic process is provided by the genotypically and phenotypically diverse and constantly changing, interacting system of parasite causative and human – host populations acting on the basis of feedback. Staged development of the epidemic process – parasite and host populations it is the result of the influence of life on each other in changing social and natural conditions. The diversity of the ecological features of individual types of causative agent determines the multifacetedness of the periodic change of the laws of the parasitic system.
Keywords: epidemiology, prevention, non-infectious diseases, diagnostics, infectious diseases, epidemiological aspects, epidemiological control