https://doi.org/10.36719/2663-4619/107/34-38
Günay Ələkbərova
Naxçıvan Dövlət Universiteti
elekberovagunay30@gmail.com
Məhəmməd Tağı Sidqinin “Müxtəsər coğrafiya risaləsi” əsərində
maraq doğuran terminlər
Xülasə
Müxtəlif tarixlərdə Azərbaycanda xalqımızın çeşidli yönlərindən, o cümlədən ana dili və maarif sahəsində inkişaf üçün çalışan çox sayda şəxsiyyətlər olmuşdur. Azərbaycanın ziyalıları, ixtisasından aslı aşağı, əsas fəaliyyət ilə birlikdə ana dilinin inkişaf etdirilməsi və təhlükəsizliyi üçün imkan və bacarığa qədər mübarizə aparmış, bu sahəyə böyük miqdarda vəsait sərf etmişlər. Belə ziyalı biri də maarifçi, şair, nasir və publisist, pedoqoji fikir tariximizdən keçmiş yeri və rolu olan Məhəmməd Tağı Sidqidir. Elmi üslub XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatında tam şəkildə formalaşdırılmışdı. Ona də bu hadisələrə görə dilimizə yardım elmi əsərlərdə, “Əkinçi” qəzetində dilimizin termini ilə bağlı ciddi iş problemi var. MT Sidqinin Azərbaycan dilinin terminoloji sisteminin qurulması sahəsində xüsusi rolu olmuşdur.
MT Si terminlərin işlədilməsinə yardımçı olmaq, onların asan qavran edilməsi üçün dilin bütün imkanlarından istifadə edilmişdir. yiyə, o, həmvətənlərinin müasirləşməsini zamanın tələbi olaraq görmüş, bu səbəbdən yeni nəsillərin elmi biliklərə verilməsini vacib saymış, dünya elminə yenidən qurulması üçün Azərbaycan dilinin terminlərlə nümayiş etdirilməsinə xüsusi önəm verir. Təqdirəlayiq haldır ki, pedaqoq-şair termin yaradıcılığını, ilk növbədə, dilin öz daxili imkanları istifadə etməyə çalışılıb.
Açar sözlər: Məhəmməd Tağı Sidqi, termin, izafət qənaət, sintaktik üsul, yaradıcılıq, milli mənşə, leksik vahid
Günay Ələkbərova
Naxçıvan Dövlət Universiteti
elekberovagunay30@gmail.com
Məhəmməd Tağı Sidqinin
"Qısa coğrafiya risaləsində" maraqlı terminlər
mücərrəd
Müxtəlif tarixi mərhələlərdə xalqımızın inkişafı üçün müxtəlif yollarla, o cümlədən Azərbaycanda ana dili və təhsil sahəsində fəaliyyət göstərən çoxlu şəxsiyyətlər olub. Azərbaycan xalqının ziyalıları ixtisasından asılı olmayaraq öz ana dilinin inkişafı, saflığı uğrunda bacardıqları qədər mübarizə aparmış, bu yolda müəyyən əmək sərf etmişlər. Belə ziyalılardan biri də pedaqoji fikrinin tariximizdə müstəsna rolu olan maarifçi, şair, yazıçı və publisist Məhəmməd Tağı Sidqidir. XIX əsr Azərbaycan ədəbi dilində elmi üslub tam formalaşmamışdı. Ona görə də bu dövrdə dilimizlə bağlı ortaya çıxan elmi əsərlərdə, “Əkinçi” qəzetində dilimizin termin mənbələri ilə bağlı ciddi işlər görüb. Azərbaycan dilinin terminoloji sisteminin yaradılmasında M.Sidqinin müstəsna xidmətləri olmuşdur . M.T.Sidqi terminlərin istifadəsinə diqqətlə yanaşmış, onların asan başa düşülməsi üçün dilin bütün imkanlarından istifadə etmişdir. Ümumiyyətlə, o, öz həmvətənlərinin müasirləşməsini dövrün tələbi kimi görür, ona görə də yeni nəsillərin elmi biliklərə yiyələnməsini vacib hesab edir, Azərbaycan dilinin elmi biliklərlə zənginləşməsinə xüsusi önəm verirdi.