DOI: https://doi.org/10.36719/2706-6185/48/127-143
Bəylər Süleymanlı
Sileziya Universiteti
magistrant
https://orcid.org/0009-0006-1893-7020
baylar.suleymanli@mail.ru
Blokçeynə (Ağıllı Müqavilələr) dair Tənzimləyici Çərçivələr və
Hökumət Yanaşmaları: Avropa İttifaqı, Böyük Britaniya,
ABŞ, Çin və Müqayisəli Baxışlar
Xülasə
Bu məqalədə dünyanın dörd ən böyük yurisdiksiyasında, Avropa İttifaqı, Birləşmiş Krallıq, Amerika Birləşmiş Ştatları və Çində blokçeyn və ağıllı müqavilələrə dair normativ-hüquqi çərçivələr və dövlət siyasətləri təhlil olunur. Blokçeyn texnologiyası, xüsusilə ağıllı müqavilələr, eksperimental tətbiqlərdən hüquqi və kommersiya məqsədli istifadəyə keçdikcə, normativ aydınlığa ehtiyac daha da aktuallaşır. Tədqiqat ağıllı müqavilələrin texniki və hüquqi mahiyyətini ümumiləşdirir və onların ənənəvi müqavilə formalarına müxtəlif inteqrasiya modellərini izah edir. Daha sonra hər bir yurisdiksiyada ağıllı müqavilələrin hüquqi tənzimlənməsinə yanaşmalar Aİ-də MiCA və Data Act vasitəsilə harmonizasiya və kodifikasiya yolu, Birləşmiş Krallıqda ümumi hüquqa əsaslanan inkişaf prosesi, ABŞ-da ştatlar səviyyəsində parçalayıcı eksperimentlər və Çində mərkəzləşdirilmiş, siyasət yönümlü hüquqi tətbiq araşdırılır. Radar diaqramları, qrafik sütunlar və istilik xəritələri kimi müqayisəli vizuallaşdırmalar vasitəsilə tədqiqat müxtəlif səviyyələrdə institusional dəstək, kripto inteqrasiyası, istehlakçı hüquqlarının qorunması və hüquqi müəyyənlik olduğunu üzə çıxarır. Nəticələr göstərir ki, hər bir yurisdiksiya unikal tənzimləmə fəlsəfəsi ilə səciyyələnsə də, onlar eyni zamanda bir-birini tamamlayan blokçeyn idarəetməsi modellərini əks etdirir. Məqalə beynəlxalq biznes və idarəetmədə blokçeyn texnologiyasının təhlükəsiz, səmərəli və hüquqi cəhətdən bağlayıcı tətbiqi üçün qlobal əməkdaşlıq və standartlaşdırma zərurətini bir daha vurğulamaqla tamamlanır.
Açar sözlər: Blokçeyn tənzimlənməsi, ağıllı müqavilələr, Aİ Data Act, MiCA, ABŞ hüquqi parçalanma, Çin BSN, müqayisəli təhlil