DOI: https://doi.org/10.36719/2789-6919/48/90-96
Qızyetər Şabanova
Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti
magistrant
https://orcid.org/0009-0006-5725-1101
qizyetersabanova@gmail.com
Daşkəsən ərazisində filizçıxarma işlərinin torpaq, su və
biomüxtəlifliyinə təsiri
Xülasə
Daşkəsən rayonu zəngin filiz yataqları ilə seçilən Azərbaycan bölgəsidir. Burada aparılan filiz¬çı-xar¬ma işləri iqtisadi baxımdan əhəmiyyətli olsa da, torpaq, su və biomüxtəliflik üzərində ciddi ekoloji təsir göstərir. Açıq mədən üsulları torpaq örtüyünü pozur, məhsuldarlığı azaldır və eroziya proseslərini sürətləndirir. Ağır metallar (qurğuşun, arsen, kadmium) torpağa və sulara sızaraq bit-kilərin və su can¬lı¬la¬rının sağlamlığına təhlükə yaradır.
Mədən fəaliyyəti eyni zamanda flora və fauna üçün yaşayış sahələrini məhdudlaşdırır, nadir və endemik növlərin yox olma riskini artırır. Səs-küy, toz və digər antropogen təsirlər heyvanların dav-ranışlarını pozur və ekosistem tarazlığını zəiflədir.
Ekoloji problemlərin həlli üçün davamlı nəzarət, tullantıların idarə edilməsi, torpaq və suyun bərpası, rekultivasiya, fitoremediasiya və “yaşıl mədənçilik” texnologiyalarının tətbiqi vacibdir. Kompleks tədbirlər görülmədiyi halda, ərazinin ekoloji tarazlığı uzunmüddətli və bərpaolunmaz şə-kildə pozula bilər.
Açar sözlər: Daşkəsən, filizçıxarma, torpaq çirklənməsi, su çirklənməsi, ağır metallar, biomüx¬tə-liflik, flora və fauna, ekoloji problemlər, ekotexnologiyalar, davamlı inkişaf