https://doi.org/10.36719/2706-6185/43/106-110
İnci Cumayeva
Bakı Dövlət Universiteti
magistrant
https://orcid.org/0009-0003-4701-8443
UOT 34
inci.ilqar@mail.ru
Dünyanın əsas hüquq sistemlərində kompüter proqramlarının və verilənlər bazalarının hüquqi rejiminin xüsusiyyətləri
Xülasə
Kompüter proqramları və verilənlər bazaları üçün qanuni rejimlər bütün dünyada dəyişir, lakin əqli mülkiyyətin qorunması üçün ümumi prinsiplərə malikdir. Kompüter proqramları ilk növbədə müəllif hüquqları qanunu ilə qorunur və texniki yenilik patentləri ABŞ, AB və Yaponiya kimi yurisdiksiyalarda mövcuddur. Verilənlər bazaları yaradıcı layihələr üçün müəllif hüquqları və bəzi bölgələrdə əlavə sui generis hüquqları (məsələn, AB-də) və ya xüsusi verilənlər bazalarına aid qanunlarla (məsələn, Yaponiyada) qorunur. Problemlərə süni intellekt, böyük məlumatlar və açıq mənbəli texnologiyalardakı inkişaflara uyğunlaşma daxildir ki, bu da yenilik və müdafiə arasında tarazlığı təmin etmək üçün hüquqi bazanın inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulayır. Bundan əlavə, bəzi yurisdiksiyalarda Patent qanunvericiliyi texniki və ya funksional yenilikləri ehtiva edən proqram təminatının qorunmasını təmin edir. Müəllif hüquqları qanunu (ABŞ Məcəlləsinin 17-ci maddəsi) proqramları qoruyur, patentlər texniki həllərə tətbiq olunur. Lisenziyalaşdırma müqavilələri və ədalətli istifadə üçün məhkəmə presedentləri tətbiqetmə işində mühüm rol oynayır. AB müəllif hüquqları Direktivi uyğunluğu təmin etmək üçün tərs dizayn hüquqlarını məhdudlaşdıraraq müdafiəni uyğunlaşdırır. Proqram texniki təsir göstərərsə Patent qorunması təmin edilir. Məlumat dəstlərini əhatə edən verilənlər bazaları, orijinallığına və ya tələb olunan əhəmiyyətli investisiyalara görə fərqli yurisdiksiyalarda fərqli şəkildə qorunur. Müəllif hüquqları yaradıcı şəkildə yaradılan verilənlər bazalarına şamil edilir, lakin faktlar özləri qorunmur. Lisenziyalaşdırma və müqavilə qanunvericiliyi də verilənlər bazalarının istifadəsini təmin edir. Verilənlər bazası Direktivi Yaradıcı verilənlər bazalarına müəllif hüququ və orijinallığından asılı olmayaraq əhəmiyyətli səylər nəticəsində yaradılan verilənlər bazalarını qoruyan sui generis hüququnu təmin edir.
Açar sözlər: kompüter proqramları, müəllif hüquqları, müəllif hüquqlarının qorunması, müəllif hüquqları obyekti, kompüter proqramlarının müəllifləri, verilənlər bazası, məhkəmə işi, verilənlər bazasının qorunması