DOI: https://doi.org/10.36719/2663-4619/97/130-135
Turan Məmmədova
Gəncə Dövlət Universiteti
doktorant
MÜASİR AZƏRBAYCAN DİLİNDƏ MƏTNİN İNFORMASİYA STRUKTURUNUN YARANMASI VƏ SIXILMASINDA XÜSUSİLƏŞMƏNİN ROLU
Xülasə
Məqalədə müasir Azərbaycan dilində mətnin informasiya strukturunun formalaşmasında və sıxılmasında ixtisaslaşmanın rolundan bəhs edilir. İxtisaslaşma bəzi cümlə üzvlərinin semantik birliyinə, intonasiya və pauzaya görə cümlənin digər üzvlərindən ayrılmış sintaktik vahid kimi izah olunur. İxtisaslaşma bədii mətnlərin formalaşmasında, informasiya yükünün artırılmasında mühüm rol oynayır. İxtisaslaşmanın mətn strukturunda tutduğu mövqe də onun məlumat vermək gücü ilə bağlıdır. Bir sözlə, bu mövzu Azərbaycan dilçiliyi üçün yenidir. Mətndə ixtisaslaşma bir çox vasitə və üsullarla formalaşır. O vasitələrdən biri də ikinci dərəcəli cümlə üzvlərinin “xüsusilə, xüsusi, o cümlədən, hətta özü” sözləri ilə birləşərək ixtisaslaşma yaradır. Məs.: Vətən anlayışının müxtəlifliyi onun strukturunda ideoloji amillərin payını artırmağa və siyasi diskurs çərçivəsini genişləndirməyə imkan verir. Bu, xüsusilə, əsas mexanizmi məntiqi arqumentlərə əsaslanan nitq mexanizmlərinin müxtəlif formaları olan sivil danışıqda özünü göstərir.
Açar sözlər: xüsusiləşmə, xüsusiləşmiş üzvlər, informasiya, mətn, sıxılma hadisəsi
Turan Mammadova
Ganja State University
PhD student
The role of specialization in the creation and compression of the information
structure of the text in the modern Azerbaijan language
Abstract
The article deals with the role of specialization in the formation and compression of the information structure of the text in the modern Azerbaijani language. Specialization is explained as a syntactic unit separated from other members of the sentence due to the semantic unity of some of the sentence members, intonation and pause. Specialization plays an important role in the formation of literary texts and in increasing the information load. The position of specialization in the text structure is also related to its power to provide information. In short, this topic is new for Azerbaijani linguistics. Specialization is formed in the text by many means and methods. One of those means is that the second-order sentence members combine with the words ”especially, special, including, even, itself to” create specialization. E.g.: The diversity of the concept of homeland allows to increase the share of ideological factors in its structure and to expand the framework of political discourse. This is especially evident in civilized discourse, the main mechanism of which is various forms of speech mechanisms based on logical arguments.
Keywords: specialization, specialized members, information, text, compression phenomenon