Arxiv
ELMİ TƏDQİQAT - 2025 ELMİ TƏDQİQAT 2024 ELMİ TƏDQİQAT 2023 ELMİ TƏDQİQAT 2022 ELMİ TƏDQİQAT 2021

https://doi.org/10.36719/2789-6919/41/13-17

Amil Əsgərov

Naxçıvan Dövlət Universiteti

pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru

https://orcid.org/0000-0001-9286-5017

amilesgerov075@gmail.com

 

Naxçıvan musiqi folklorunun ümumi səciyyəsi

 

Xülasə

Ən qədim tarixi dövrlərdən günümüzə qədər Naxçıvanda yaşayan xalq mahnıları və xalq rəqsləri bu regionun spesifik musiqi üslubunu və ifaçılıq ənənələrini özündə əks etdirir. Xalq mahnı və rəqsləri etnoqrafiya, mifologiya, xalq məişəti, əmək fəaliyyəti, həyat tərzi, bayramlar və məra­simlər ilə bağlı şəkildə yaranmış və yaşamışdır. Bu baxımdan, Naxçıvan xalq rəqsləri folklor­şünas­ların, filoloqların, etnoqrafların, arxeoloqların diqqətini cəlb etmiş, bu zəngin irs haqqında müxtəlif məqalələr yazılmış, onların tarixi, etimologiyası, etnoqrafiyası, poetik mətni barədə müəyyən fikirlər irəli sürülmüşdür.

Naxçıvan çox zəngin folklor mühitinə və ənənələrinə malikdir. Bu diyarın, demək olar, hər bir bölgəsi özünəməxsus folklor janrları, folklor-ifaçılıq ənənələri ilə seçilir. Naxçıvanın qədim yallı janrının ən çox yayıldığı region olması faktı da artıq elmi dəlillərlə təsdiqini tapmışdır.

Naxçıvanda musiqi folkloru əsrlər boyu geniş surətdə inkişaf etmiş, Azərbaycanın bütün regionlarına yayılmışdır. Bölgənin mərasim musiqisi, aşıq və muğam sənəti də rəngarəng janrları ilə Azərbaycanın ənənəvi musiqisini zənginləşdirmişdir. Naxçıvan musiqi mədəniyyətinin janr müxtə­lifliyi bilavasitə musiqi ifaçılığının da istiqamətlərini müəyyənləşdirmişdir. Bir sözlə, Naxçı­vanda musiqi ifaçılığının istiqamətləri, növləri musiqi janrları ilə əlaqədə yaranmış və inkişaf etmişdir.

Naxçıvanın musiqi-ifaçılığı ənənələrinin bir qolu musiqi folkloru ilə bağlıdır. Özünəməxsus regional lokal ənənələrə məxsus olan Naxçıvan musiqi folkloru janr xüsusiyyətlərinə, ifadə vasitə­lərinə və ifaçılıq keyfiyyətlərinə görə diqqəti cəlb edir. Bu baxımdan Naxçıvan folklor ifaçılıq ənənəsində geniş yayılmış “Haxışta”, kimi nümunələrin özünəməxsus janr xüsusiyyətlərinin daha dərin araşdırılması zəruri məsələ kimi qarşıda durur.   

Naxçıvan folklorunda xüsusi yeri olan Yallı rəqslərinin tədqiqi etnomusiqişünaslığın qarşısında duran mühüm məsələlərdəndir. Yallıların tarixi kökləri Azərbaycanın mərasim mədəniyyəti ilə bağlı olub, müxtəlif istiqamətlərdə - mifologiya, dünyagörüşü, etnomədəni sistem, musiqi təfəkkürü və ifaçılıq baxımından dərin tədqiqatlara yol açır. Xüsusilə yallıların ifaçılıq aspekti onların musiqi məzmunu ilə qarşılıqlı əlaqədə kompkeks yanaşma və araşdırma tələb edir.

Açar sözlər: Azərbaycan, Naxçıvan, musiqi, folklor, xalq yaradıcılığı, janr


Baxış: 77