https://doi.org/10.36719/2789-6919/43/86-90
Nərmin İmanova
Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universiteti
magistrant
https://orcid.org/0009-0005-1240-7670
imanovanermin434@gmail.com
Şamaxı cümə məscidi: tarixlə sənətin qovuşduğu yer
Xülasə
Məqalədə Azərbaycanın mədəni və mənəvi irsinin ən gözəl incilərindən biri olan Şamaxı Cümə məscidinin keçdiyi zəngin tarixi dövr, onun memarlıq xüsusiyyətləri əks olunmuşdur. Məqalə, Şamaxı Cümə məscidini yalnız dini ibadətgah kimi deyil, Azərbaycan xalqının tarixini, mədəni irsini və sənətinin canlı simvolu kimi təqdim edir. Şamaxı tarix boyu Azərbaycanın tolerant bölgələrindən biri kimi tanınıb. Burada müxtəlif dinlər, təriqətlər və məzhəblər fəaliyyət göstərmişdir. Cümə məscidi şəhərin tolerantlıq ənənələrinin qədimliyini göstərən bariz nümunələrdən biridir. VIII əsrdə inşa edilən bu məscid tarix boyu zəlzələ, hücumlar, yanğınlara məruz qalmış və dəfələrlə bərpa edilmişdir. Abidə Şirvan-Abşeron memarlıq üslubunun ənənələrinə əsasən, əhəng daşı ilə tikilmişdir. Məscidin ilkin strukturu saxlanılmaqla müxtəlif illərdə görkəmli Azərbaycan memarı Zivər bəy Əhmədbəyov və polşalı memar İosif Kasperoviç Ploşkonun rəhbərliyi ilə yenidənqurma işləri aparılmışdır. Tikilinin sonuncu restavrasiyası 2013-cü ildə tamamlanmış, zəlzələyə qarşı davamlı olması üçün bünövrəsi 1 metr dərinliyində beton konstruksiyalarla möhkəmləndirilmişdir. Beləliklə, bu əzəmətli tikiliyə yeni həyat verilmişdir. Şamaxı Cümə məscidində mövcud olan 3 mevhər onu dünyada unikal edir.
Açar sözlər: Şamaxı, tikili, bərpa, memar, islam, Azərbaycan, cümə, zəlzələ, məscid