DOI: https://doi.org/10.36719/2789-6919/48/71-81
Said Benhammou
Aboubakr Belkaid Tlemcen Universiteti
https://orcid.org/0009-0009-1040-0490
said_benhamou@yahoo.fr
Benlebbad Məhəmməd
Maqniya Universitet Mərkəzi
https://orcid.org/0009-0000-5767-3263
m.benlebbad@cu-maghnia.dz
Boudjourfa Benasser
Maqniya Universitet Mərkəzi
https://orcid.org/0000-0002-8877-2851
b.boudjourfa@cu-maghnia.dz
Mustafa Mostefaoui
El Bayadh Universitet Mərkəzi
https://orcid.org/0009-0000-3358-9796
m.mostefaoui@cu-elbayadh.dz
Xoşbəxtlik üçün xərcləmə: Məlumat zərfinin təhlilindən istifadə edərək müqayisəli bir araşdırma
Xülasə
Xoşbəxtlik üçün xərcləmə: Data Envelopment Analysis (DEA) ilə Müqayisəli Tədqiqat adlı bu araşdırma 10 Yaxın Şərq və Şimali Afrika (MENA) ölkəsində xoşbəxtliyin artırılmasında dövlət xərclərinin səmərəliliyini araşdırır. Xoşbəxtlik iqtisadiyyatına əsaslanan araşdırma, gəlirin xoşbəxt¬liyi yalnız həddə qədər artırdığını irəli sürən Easterlin Paradoksu (1974) kimi nəzəriyyələrə əsasla¬nır və dövlət müdaxiləsi (Pigou vs. Buchanan) ilə bağlı müzakirələri araşdırır. Dəyişən miqyasda gəlirlilik (VRS) ilə çıxış yönümlü DEA modelindən istifadə edərək, tədqiqat dövlət xərclərinin (gi¬riş) daha yüksək xoşbəxtlik ballarına (çıxış) necə effektiv çevrildiyini qiymətləndirir. Əsas tapıntılar kəskin fərqləri ortaya qoyur: BƏƏ (1,0 səmərəlilik balı) və Səudiyyə Ərəbistanı (0,98) infrastruktur və sosial proqramlara strateji investisiyalar hesabına liderlik edir, Livan və Misir isə 1,0 bal topla¬masına baxmayaraq, kənar kontekstləri əks etdirir (müvafiq olaraq, iqtisadi çöküş və qənaət). Orta və aşağı səmərəli ölkələr (məsələn, Tunis, İordaniya) institusional zəiflikləri vurğulayır. Tədqiqat belə nəticəyə gəlir ki, xoşbəxtlik təkcə xərclərin həcmindən deyil, idarəetmə keyfiyyətindən, şəf¬faflıqdan və məqsədyönlü ayırmalardan asılıdır. Tövsiyələrə fiskal nəzarətin gücləndirilməsi, xid¬mət keyfiyyətinin büdcə ölçüsünə üstünlük verilməsi və regional siyasət mübadiləsinin təşviq edilməsi daxildir. İqtisadi və rifah göstəricilərini birləşdirərək, məqalə MENA və onun hüdudla¬rın¬dan kənarda siyasətçilər üçün çərçivə təklif edərək, ictimai səadətə dövlət xərclərinin təsirini maksi¬muma çatdırmaq üçün institusional islahatların aparılmasını müdafiə edir.
Açar sözlər: Data Envelopment Analizi, dövlət xərcləri, xoşbəxtlik, sosial xoşbəxtlik, büdcə ölçüsü