DOI: https://doi.org/10.36719/2707-1146/34/7-12
İbadulla Ağayev
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb elmləri doktoru
amuepid@mail.ru
Xatirə Xələfli
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb üzrə fəlsəfə doktoru
Məhərrəm Niftullayev
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb elmləri doktoru
vaqif606@mail.ru
Xatirə Cəfərova
Azərbaycan Tibb Universiteti
tibb üzrə fəlsəfə doktoru
javanshir rahimov@mail.ru
Dəstə Qasımova
Azərbaycan Tibb Universiteti
qasimova dasta@gmail.com
GENETİK ŞƏRTLƏNMİŞ XƏSTƏLİKLƏRİN
EPİDEMİOLOJİ XARAKTERİSTİKASI
Xülasə
Məqalədə genetik şərtlənmiş xəstəliklərin epidemiologiyasına dair qısa məlumatlar verilmiş və son illər bu xəstəliklərin öyrənilməsi üzrə əldə edilən uğurlar və təcrübə paylaşılmışdır. Genetik şərtlənmiş xəstəliklər sağlamlığı və ya müxtəlif patoloji vəziyyətlərin inkişafını təmin edən irsi materialın vertikal ötürülməsinin klassik nümunəsini özündə əks etdirir. Təsadüfi deyil, mütləq şəkildə təkamüllə şərtlənmiş vertikal yoluxma mexanizmi anlayışı məhz genetik determinə olunmuş xəstəliklərə ən çox şamil edilir. «Norma» həddində fərdi dəyişiklikləri təyin edən bütün keyfiyyətlər (xüsusiyyətlər) genetik determinə olunmuşdur. Genetik şərtlənmiş xəstəliklərin epidemiologiyası nəinki onların molekulyar səviyyədə öyrənilməsini (spesifik genetik müayinə üsullarından istifadə etməklə), həm də epidemioloji diaqnostika prinsiplərinin bazasında populyasiya tədqiqatlarının aparılmasını tələb edir.
Açar sözlər: genetik şərtlənmiş xəstəliklər, epidemiologiya, profilaktika, qeyri-yoluxucu xəstəliklər, diaqnostika, epidemioloji aspektlər, epidemioloji nəzarət
Ibadulla Aghayev
Azerbaijan Medical University
Doctor of medical sciences
amuepid@mail.ru
Khatira Khalafli
Azerbaijan Medical University
Doctor of philosophy in medicine
khalafli@mail.ru
Maharram Niftullayev
Azerbaijan Medical University
Doctor of medical sciences
vaqif606@mail.ru
Khatira Jafarova
Azerbaijan Medical University
Doctor of philosophy in medicine
khatira.cafarova@mail.ru
Daste Gasimova
Azerbaijan Medical University
qasimova dasta@gmail.com
Epidemiological characteristics of genetic diseases
Abstract
The article provides brief information on the epidemiology of genetically conditioned diseases and shares the achievements and experience gained in the study of these diseases in recent years. Genetically determined diseases represent a classic example of vertical transmission of hereditary material that ensures health or the development of various pathological conditions. The concept of a vertical transmission mechanism, which is not random, but necessarily determined by evolution, is most often applied to genetically determined diseases. All qualities (characteristics) that determine individual changes within the limit of "norm" are genetically determined. The epidemiology of genetically determined diseases requires not only their study at the molecular level (using specific genetic testing methods), but also population studies based on the principles of epidemiological diagnostics.
Keywords: genetically determined diseases, epidemiology, prevention, non-infectious diseases, diagnostics, epidemiological aspects, epidemiological control