DOI: https://doi.org/10.36719/2789-6919/52/111-117
Saçlı Qəniyeva
Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti
fizika və riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru
https://orcid.org/0000-0001-7495-2758
s.ganiyeva@hotmail.com
Cəvahir Tunca
Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti
doktorant
https://orcid.org/0009-0002-6045-4517
cevahir.oa@gmail.com
Dəniz və okean sularının tədqiqində uzaqdan
zondlama metodları
Xülasə
Məsafədən zondlama müasir okeanoqrafik tədqiqatlarda mühüm rol oynayır və dənizlərin və okeanların səthinin davamlı, genişmiqyaslı və uzunmüddətli müşahidələrini təmin edir. Bu məqalədə dəniz ətraf mühit tədqiqatlarında məsafədən zondlamanın prinsipləri, metodları və tətbiqləri araşdırılır. Optik, infraqırmızı, mikrodalğalı və radar sensorlarından əldə edilən məlumatlardan istifadə edərək məsafədən zondlama dəniz səthinin temperaturu, xlorofil konsentrasiyası, dəniz səthinin hündürlüyü, duzluluq və səth külək sahələri kimi əsas okean parametrlərini ölçür. Bu müşahidələr okean dövranını, iqlim dəyişkənliyini, ekosistem dinamikasını və sahil proseslərini anlamaq üçün əsasdır. MODIS, Sentinel və Jason kimi peyk missiyaları dəniz səviyyəsinin qalxmasını, dəniz çirklənməsini, yosun çiçəklənməsini və çöküntü daşınmasını dəstəkləyən ardıcıl qlobal məlumat dəstləri yaratmışdır. Məsafədən zondlama məlumatlarının yerində ölçmələr və ədədi modellərlə inteqrasiyası okean proqnozlarının və ətraf mühit qiymətləndirmələrinin dəqiqliyini artırır. Bu tədqiqat məsafədən zondlamanın dəniz elmi üçün faydalarını vurğulayır və atmosfer müdaxiləsi, dərinlik məhdudiyyətləri və alqoritmik qeyri-müəyyənliklər də daxil olmaqla məhdudiyyətlərini araşdırır. Ümumiyyətlə, məsafədən zondlama davamlı okean idarəetməsi və Yer kürəsinin dəniz sistemləri haqqında anlayışımızı inkişaf etdirmək üçün əvəzolunmaz bir vasitədir.
Açar sözlər: ekosistem dinamikası, dəniz səviyyəsinin qalxması, okean proqnozları, dəniz suyu, dəniz səthi, dəniz səviyyəsi