https://doi.org/10.36719/2789-6919/42/13-16
Fərəh Cəlil
Mingəçevir Dövlət Universiteti
filologiya elmləri doktoru
https://orcid.org/0000-0001-6894-4401
calil.farah72@mail.ru
Nigar Bünyatova
Bakı Slavyan Universiteti
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
https://orcid.org/0009-0009-5651
nigar_bunyatova@mail.ru
Ədəbiyyatda psixologizmin nəzəri aspektləri
Xülasə
Məqalə ədəbiyyatda psixologizmin nəzəri aspektlərinə həsr olunmuşdur. XIX əsrdən etibarən alman ədəbiyyatşünaslığında bu mövzunun aktuallaşması V.Vunt, A.Bize, V.Ditl və digər fəlsəfəçilərin və estetlərin araşdırma mövsusu olmasından bəhs edilir. Bu problem XX əsrdən etibarən akademik konsept kimi formalaşır. Dövrün məşhur psixoanalitikləri Ziqmund Freyd və Karl Yunqun təcrübələrinə əsaslanaraq bədii mətnlərin təhlili, arxetip nəzəriyyəsinin şüurlu şəkildə bədii mətnlərə köçürülməsi məsələlərindən bəhs edilir. Freydin nöqyeyi-nəzərindən psixoanalitik ədəbi tənqid, yaşanmış və yuxunun məzmunu ilə heç bir əlaqəsi olmayan müəyyən hadisə və vəziyyətlər haqqında materialdır və sadəcə olaraq “gün qalığı” adlanır. İkinci mənbəyə əsasən isə bu, insanın uşaqlıqdan gətirdiyi, lakin şüuraltında saxladığı, “zaman və yer” anlayışlarını sildiyi materialdır.
Eləcə də Otto Rankın müasir ədəbiyyatşünaslıqda psixoanalitik təhlillərə münasibətindən bəhs olunur. Otto Ranka görə yazıçı yaradıcılığı ilə başqa insanlarla əlaqə yarada bilir və nəticədə iki tərəfin psixologiyaları arasında əlaqə, bəzi birlik vəziyyəti yaranır. Beləliklə, məqalədə modern postmodern ədəbiyyatda psixologizm mövzusu və onun araşdırması probleminin nəzəri aspektlərinə aydınlıq gətirilir.
Açar sözlər: ədəbiyyat, psixologizm, təhlil, nəzəriyyə, bədii mətn