DOI: https://doi.org/10.36719/2663-4619/89/294-299
Adilə Vəliyeva
Azərbaycan Tibb Universiteti
doktorant
Eldar Qarayev
Azərbaycan Tibb Universiteti
əczaçılıq üzrə elmlər doktoru
Nuranə Mollayeva
Azərbaycan Respublikası Qida Təhlükəsizliyi İnstitutu
Milli Referens Laboratoriyası
magistrant
Ramiz Axundov
Azərbaycan Tibb Universiteti
Elmi-Tədqiqat Mərkəzi
biologiya elmləri doktoru
Rəna Cəfərova
Azərbaycan Tibb Universiteti
Elmi-Tədqiqat Mərkəzi
biologiya elmləri doktoru
Günay Alıyeva
Azərbaycan Tibb Universiteti
magistrant
DATURA İNNOXİA BİTKİSİNİN KİMYƏVİ TƏRKİBİNİN, ANTİMİKROB VƏ ANTİOKSİDANT FƏALLIĞININ, TOKSİK TƏSİRİNİN TƏDQİQİ
Xülasə
Badımcançiçəklilər (Solanaceae) fəsiləsindən olan Datura innoxia – hind dəlibəngli və ya ziyansız dəlibəng növünə Azərbaycan florasında təbii olaraq rast gəlinir (Zernov, 2021: 96). Datura növlərinin tərkibində olan tropan alkaloidləri yüksək bioloji fəallığa və toksik təsirə malik olduğundan, respublikamızda onların daxilə nəzarətsiz qəbulu nəticəsində zəhərlənmələrin monitorinqi aparılmışdır. Bitkinin tərkibində QX-MS, İƏP-MS, YEMX-MS, YEMX-UB və NMR-spektroskopiya üsullarının köməyilə 34 tropan, 3 nortropan, 6 pirrolidin törəməli alkaloidləri identifikasiya edilmiş, həmçinin bitkinin aminturşu, triterpen turşuları, fenol və flavonoid, yağ turşuları, sterin, efir yağları, makro və mikroelement tərkibi tədqiq edilmişdir. D. innoxia bitkisinin antioksidant fəallığı DFPH üsulu ilə, antimikrob fəallığı disk diffuziya üsulu ilə öyrənilmişdir. Toxum alkaloidlərinin xroniki toksikliyi ağ laborator siçovullar üzərində, davranış-uyğunlaşma testləri isə ağ laborator siçanlar üzərində in vivo üsulla araşdırılmışdır (Vəliyeva, 2021: 11-14; Valiyeva, 2022: 442-446; Vəliyeva, 2020: 19-22; Vəliyeva, 2021: 107; Garaev, 2021: 164-170).
Açar sözlər: Datura innoxia, alkaloidlər, yağ turşuları, sterinlər, makro və mikroelementlər, toksik təsir
Adila Valiyeva
Azerbaijan Medical University
Ph.D student
Eldar Garayev
Azerbaijan Medical University
Doctor of Pharmaceutical Sciences
Nurana Mollayeva
Food Safety Institute of the Republic of Azerbaijan
National Reference Laboratory
master student
Ramiz Akhundov
Azerbaijan Medical University
Scientific Research Center
Doctor of Biological Sciences
Rana Jafarova
Azerbaijan Medical University
Scientific Research Center
Doctor of Biological Sciences
Gunay Aliyeva
Azerbaijan Medical University
master student
Investigation of chemical compounds, antimicrobial and antioxidant activity,
toxic effects of Datura innoxia plant
Abstract
Datura innoxia Mill. − downy thorn-apple is belonging to the Nightshade family (Solanaceae) and naturally found in the flora of Azerbaijan (Zernov, 2021: 96). By reason of containing tropane alkaloids Datura species have high biological activity and toxic effects, poisonings as a result of their uncontrolled ingestion were monitored in our Republic. 34 tropane, 3 nortropane, 6 pyrrolidine-derived alkaloids were identified, as well as amino acids, triterpenoids, phenol and flavonoids, fatty acids, sterols, essential oils, macro- and microelements of plant samples were investigated by applying GC-MS, HPLC-MS, ICP-MS HPLC-UV and NMR-spectroscopy methods. DPPH method was used to identify antioxidant activity, disk diffusion method was selected to determine antimicrobial activity of D. innoxia samples. By using in vivo tests chronic toxicity of seed alkaloids was investigated on white laboratory rats, and behavioral adaptation tests was examined on white laboratory mice (Valiyeva, 2021: 11-14; Valiyeva, 2022: 442-446; Valiyeva, 2020: 19-22; Vəliyeva, 2021: 107; Garaev, 2021: 164-170).
Keywords: Datura innoxia, alkaloids, fatty acids, sterols, macro and microelements, toxic effect