QARABAĞ REGİONUNDA BİTKİLƏRƏ ZƏRƏR VERƏN SƏRTQANADLILAR DƏSTƏSİNİN (COLEOPTERA: CARABIDAE, SCARABAEIDAE, ELATERIDAE, BUPRESTIDAE, CHRYSOMELIDAE) BƏZİ NÜMAYƏNDƏLƏRİ

QARABAĞ REGİONUNDA BİTKİLƏRƏ ZƏRƏR VERƏN SƏRTQANADLILAR DƏSTƏSİNİN (COLEOPTERA: CARABIDAE, SCARABAEIDAE, ELATERIDAE, BUPRESTIDAE, CHRYSOMELIDAE) BƏZİ NÜMAYƏNDƏLƏRİ

Xülasə

Azərbaycan Respublikasının Qarabağ bölgəsinin əlverişli iqlim şəraiti, landşaftların müxtəlifliyi və zəngin bitki örtüyü burada özünəməxsus entomokompleksin formalaşmasına şərait yaratmışdır. Meşələrdə uzunsaplaqlı palıd, qızılağac, tut, yemişan, alça, gavalı, nar və s. bitir. Həşəratlar arasında əsas yerlərdən birini çoxu kənd təsərrüfatı bitkilərinin zərərvericiləri hesab olunan, ən çoxsaylı qrup olan böcəklər tutur və buna görə də onlar haqqında məlumat kənd təsərrüfatının gələcək inkişafında böyük əhəmiyyət kəsb edəcəkdir. Məqalədə Qarabağ bölgəsi ərazisində yayılmış və müxtəlif bitkilərin zərərvericiləri olan böcəklər dəstəsinin nümayəndələri haqqında ədəbiyyat mənbələrinə əsasən tərtib olunmuş məlumatlar verilir. Ümumilikdə 5 fəsiləyə aid 53 növ böcək haqqında məlumatlar verilmişdir. Karabid böcəklər fəsiləsinin (Carabidae) əksər nümayəndələrinin yırtıcı olmasına baxmayaraq, içlərində bitkilərin zərərvericiləri də vardır. Bu fəsilə dənli bitkilərə zərər verən 3 növlə təmsil olunur. Lövhəbığ böcəklər fəsiləsi (Scarabaeidae) növlərlə çox zəngindir. Onların arasında ot yeyən böcəklər təhlükəli zərərvericilər ola bilirlər. Lövhəbığ böcəklər fəsiləsinin 14 nümayəndəsinə dənli bitkilərdə, yem və texniki bitkilərdə, həmçinin meyvə ağaclarında rast gəlinir. Sürfələri tel qurdları olan Şıkqıldaq böcəkləri (Elateridae) zərərvericilər kimi kənd təsərrüfatı üçün əhəmiyyət daşıyırlar. Fəsilə 11 növlə təmsil olunur, onların arasında geniş çeşiddə yem bitkiləri olan növlər vardır, onlar bağ və bostan, yem, sənaye, meyvə bitkilərinə zərər verirlər. Qızıl böcəkləri (Buprestidae) gövdə zərərvericiləri kimi də böyük əhəmiyyətə malikdir. Bu böcəklərin sürfələri ağac və kolların odun və kambi təbəqələri ilə qidalanaraq xeyli zərər verirlər. Qarabağda qeyd olunan 8 növ arasında əsasən meyvə ağaclarının zərərvericiləri və dənli bitkilərin sünbüllərində rast gəlinən növlər də vardır. Aralarında çoxlu zərərli növlərin olduğu Yarpaqyeyən böcəklər (Chrysomelidae) fəsiləsi ən çox sayda – 17 növlə təmsil olunur ki, bunlar da bir çox ağac, kol və ot bitkilərinin zərərvericiləridir.

Açar sözlər: Qarabağ, böcəklər, zərərvericilər, karabid böcəklər, lövhəbığ böcəklər, parıldaq böcəklər, yarpaqyeyən böcəklər

Ellada Huseynova

Institute of Zoology of the Ministry of Science and

Education of Azerbaijan Republic

Ph.D in Biology

Irada Nuriyeva

Institute of Zoology of the Ministry of Science and

Education of Azerbaijan Republic

Ph.D in Biology

Ziniyat Shahverdiyeva

Institute of Zoology of the Ministry of Science and

Education of Azerbaijan Republic

Zeynab Mammadova

Institute of Zoology of the Ministry of Science and

Education of Azerbaijan Republic

UOT 595.76-19

Some representatives of the coleoptera (coleoptera: carabidae, scarabаeidae, elateridae, buprestidae, chrysomelidae) harmful to various plants in Karabakh region

Abstract

Favorable climatic conditions, diversity of landscapes and rich vegetation of the Karabakh region of the Azerbaijan Republic contributed to the formation of a peculiar entomocomplex here. Pedunculate oak, alder, mulberry, silverberry, hawthorn, cherry plum, garland thorn, pomegranate, etc. grow in the forests. One of the main places among insects is occupied by beetles, the most numerous group, many of which are considered pests of agricultural plants, and therefore information about them will be of great importance in the future development of agriculture in the region. The paper provides information, compiled according to literary sources about representatives of the Coleoptera order living in the territory of the Karabakh region and being pests of various plants. In total, data are provided on 53 species of beetles belonging to 5 families. Despite the fact that most representatives of the ground beetle family (Carabidae) are predatory, there are also pests of crops. This family is represented by 3 species that were observed on cereal crops. The family of scarab beetles (Scarabаeidae) is very rich in species, among which herbivorous beetles can be dangerous pests. 14 representatives of the family of scarab beetles are found on cereals, fodder and industrial crops, as well as fruit trees. Click beetles (Elateridae), whose larvae are wireworms, are important for agriculture as pests. The family is represented by 11 species, among which there are species having wide range of fodder crops. They damage to vegetable gardens, melons, fodder crops, technical crops and fruit crops. Jewel beetles (Buprestidae) are also of great importance as trunk pests. The larvae of these beetles, feeding on wood and cambial layers of trees and shrubs, cause significant damage. 8 species recorded in Karabakh are mainly pests of fruit trees, but there are species found on the ears of cereal plants. The most numerous family of leaf beetles (Chrysomelidae), among which there are many harmful species, is represented by 17 species; they are pests of many trees, shrubs and herbaceous plants.

Keywords: Garabagh, beetles, pests, ground beetles, scarab beetles, click beetles, jewel beetles, leaf beetles

MƏQALƏNİ YÜKLƏ [436,72 Kb] (yüklənib: 48)

Onlayn bax

Baxış: 161