ƏHMƏD BƏY AĞAOĞLUNUN “TANRI DAĞINDA” BƏDİİ-FƏLSƏFİ ƏSƏRİNDƏ TÜRKÇÜLÜK, TƏSƏVVÜF VƏ ŞAMANİZM İDEYASI

XX əsr Azərbaycanının publisist, şərqşünas alim, tənqidçi, ictimai xadim, ziyalı Əhməd bəy Ağaoğlunun “Tanrı dağında” əsərində türkçülük, şamançılıq, təsəvvüf ideyalarının ifadəsinə böyük əhəmiyyət verilir. Əsər ədəbiyyat və mifologiyanın ortaq müstəvisində zəruri olan məsələləri əhatə edir. Əsərin əsas ideyası ondan ibarətdir ki, yalandan, qorxaqlıqdan, zorakılıqdan, ikiüzlülükdən, saxtakarlıqdan təmizlənmiş əsərin qəhrəmanı, ruhu və nəfsi Tanrı hüzuruna çıxmış, türk millətinin elçiləri Allah dağında and içmişlər, andın məzmununda isə türk millətinin birliyi əsas yer tutur. Qəhrəmanın yolu təsəvvüfün təriqət, həqiqət və maarifçilik mərhələlərindən keçir. Təsəvvüfdə saleh və kamil insan üçün ən mühüm vəzifələrdən biri də nəfslə vuruşmaq və onu öldürməkdir. Əsərdə şaman ideyaları şaman əfsanələrindən qidalanır, şaman Azərbaycanda, Qırğızıstanda, Qazaxıstanda, Ural-Altayda və s.-də yaşayır.Türklərin mifologiyasında universal, yarı əfsanəvi, yarıcanlı din xadimi olmaqla, Tanrı ilə İnsan arasında halqa rolunu oynayan şamanlar, melodiyalar, şeirlər bəstələyir, qəhrəmanları affekt səviyyəsinə çatdırmaq iqtidarında olan rəqslər etməklə eyni zamanda ruhları çağırır, xəstəliklərə şəfa verir, müharibə zamanı öz əllərini ruhlandırırlar. şəxsiyyətlər olduğu göstərilir. Əsərdə türk xalqının tarixi, mədəniyyətinin keçdiyi inkişaf yolu, türk xalqının gözəl təbiətinin təsviri, adət-ənənələri, qonaqpərvərliyi, türk vətənində yaşayan xalqların birlik və həmrəyliyi öz əksini tapmışdır.

Açar sözlər: türkçülük, təsəvvüf, “Tanrı dağında”, şamanizm, haqq yolu, kişilik yolu

Aytekin Gurbanova

Baku Slavic University [email protected]

The idea of turkishism, sufism and shamanism in

artistic and philosophical work "On the mountain of god" by Ahmed Bey Aghaoghlu

Abstract

The expression of the ideas of turkism, shamanism, and sufism has a great importance in the work "On the Mountain of God" by Ahmet Bey Aghaoghlu, publicist, orientalist scientist, critic, public figure and intellectual of XX century Azerbaijan. The work covers the necessary issues on the common level of literature and mythology. The main idea of the work is that the hero of the work, his soul and self, purified from lies, cowardice, violence, hypocrisy, and fraud, appeared before God, the ambassadors of the Turkish nation swore an oath on the Mountain of God, and the unity of the Turkic nation occupies the main place in the content of the oath. The hero's path passes through the sect, truth and enlightenment stages of Sufism. In Sufism, one of the most important tasks for a righteous person and a perfect person is to fight with the soul and kill it. In the work, the shaman's ideas are fed by shamanic legends, the shaman lives in Azerbaijan, Kyrgyzstan, Kazakhstan, Ural-Altai, etc. In the mythology of the Turks, being a universal, semi-legendary, semi-life religious figure, playing the role of a link between God and Man, shamans composing melodies and poems, dancing capable of bringing heroes to the level of affect, they are at the same time summoning spirits, curing diseases, inspiring their own hands during war. are shown to be personalities. The history of the Turkic people, the development path of their culture, the description of the beautiful nature of the Turkic people, their traditions, hospitality, the unity and solidarity of the people living in the Turkish homeland are reflected in the work.

Keywords: turkism, sufism, "On the mountain of god", shamanism, path of righteousness, path of masculinity

MƏQALƏNİ YÜKLƏ [697,3 Kb] (yüklənib: 9)

Onlayn bax

Baxış: 56