DOI: https://doi.org/10.36719/2706-6185/48/7-19
Zəhra Allahverdiyeva
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru
https://orcid.org/0000-0002-8697-0395
zahra.allahverdiyeva@mail.ru
Xacu Kirmaninin fəlsəfi-didaktik görüşləri
Xülasə
Dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin “Xəmsə” ənənəsi üzrə mövzu, ideya, struktur və üslub problemlərinin araşdırılması geniş elmi müqayisələrə yol açan mürəkkəb bir məsələdir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki orta əsrlər ədəbiyyatında “Xəmsə” ənənəsinin inkişafını hər bir dövrün yeni tələbləri və ayrı-ayrı xalqların mədəniyyətinin inkişafı kontekstində araşdırılması vacibdir. Nizami ardıcıllarının özlərinin də etiraf etdiyi kimi, “Nizaminin çəkdiyi səddi aşıb keçmək” çətin bir məsələ idi. Bu səbəbdən, yenilik etmək, mövzu və struktura orijinallıqları daxil etmək üçün bir çox nəhəng istedad sahiblərinə mühüm çalışmalar lazım gəlmişdir.
Nizami Gəncəvinin “Məxzənül-əsrar” (“Sirlər xəzinəsi”) poemasına cavab olaraq yazılmız Xacu Kirmaninin “Rövzətül-ənvar”(“Nurlar bağçası”) əsəri öz əhəmiyyəti ilə diqqəti cəlb edir. Nizami tərəfindən qoyulmuş bir sıra mühüm humanist fəlsəfi-əxlaqi ideyalar XIV əsrdə Xacu Kirmani tərəfindən yenidən ədəbiyyatın aktual məsələsinə çevrilərək sufi-modernist formada ifadə olunmuşdur.
Açar sözlər: Nizami Gəncəvi, Xacu Kirmani, Rövzətül-ənvar, fəlsəfə