Zhanat Askerbekkızı Aimukhambet
L.N. Gumilev Avrasya Milli Üniversitesi
Bazar Anaskızı Rakhmetova
I.Аltınsarin Arkalık Pedagoji Enstitüsü

KAZAK FOLKLORU VE EDEBİYATINDAKİ DEDE KORKUT VE MİTOPOETİK ALAN

Anahtar Kelimeler: Dede Korkut, folklor, edebiyat, mitopoetik alan, mitik düşünce, motif, eski dünya görüşü, intertekst, ansıtma
Key words: Dede Korkut, the folklore,the literature,the mitopoetic area, the mythic thought,the motif,the old worldview, the intertext,the reminiscence
Ключевые слова: Дед Коркут, фольклор, литература, мифопоэтический аспект, мистическое мышление, мотив, древнее мировоззрение, интертекст

Bütün Türk dünyasında ayrıca Kazaklar arasında adı ezelden beri bilinen meşhur Dede Korkut – büyük şair, usta besteci, ileri görüşlü, bakşılar piri, hanlar kılavuzu, halk arasında söylenen atasözlerinin sahibi, kısaca ifade etmek gerekirse arketiptik bir şahıstır. Dede Korkut’a ait hikayelerin hepsinde sır dolu olaylardan söz edilir. Оnun dünyaya gelişi, başından geçen vakıalar, kopuz çalıcılığına kadar hepsi “mitik düşünce” etrafında tanıtılır. Kazak folklorunda Dede Korkut’un dünyaya gelişi ve dünyadan göçüşü su dünyasıyla ilgili gösterilecek olursa kopuzu – ruhun acayip olanaklara sahip olduğunu kanıtlayan bir alettir. Dede Korkut’un ölümden kaçış motifinin gizli bir anlamı var. Dede Korkut adıyla ilgili olarak söylenen “Kayda barsañ – Korkıttıñ köri (Nereye gitsen – Dede Korkut’un mezarı)”, “Korkıtka jakkan şıraktay (Dede Korkut için yakılan çıra gibi)”, vb. atasözleri ve deyimlerin folklorik-mitolojik yönü eski dünya görüşünden haber verir. Dede Korkut kaderiyle, hayatın kanunu ve zıtlıkların “birikmesi” işaret edilir. Dede Korkut, halk edebiyatı bir yana bırakılırsa yazılı edebiyatın da kahramanıdır. Edebi eserlerde de Dede Korkut motifleri esas alınmıştır. Makalede bu yöntem esasındaki görüşlere yer verilecektir. 
Türk dünyasının mitik-efsanevi alandaki meşhur şahsı Dede Korkut Kazaklar arasında evliya, bakşıların piri, usta besteci, ebedi ömrü arayan kimse olarak bilinir. 
Dede Korkut hakkındaki efsaneler neredeyse mitik bakış açısından da değerlendirilir. İlk motifler Dede Korkut’un dünyaya gelişi hakkında olsa da sonrakileri onun ebedi ömrü arayışıyla ilişkilendirilir.